شرح حکمت 208 نهج البلاغه :: روزگارم #با

شرح حکمت 208 نهج البلاغه

پخش و دانلود صوت

۰۳/۰۵/۱۵

محمد کاظمی نیا

نظرات (۱)

۲۱ مرداد ۰۳ ، ۱۷:۴۰

یار علی

بسم الله الرحمن الرحیم
شرح حکمت‌ها
۴۰۳/۵/۹ _ ۲۴محرم

💢 حکمت۲۰۸ 💢

💠وَ قَالَ (علیه السلام): مَنْ حَاسَبَ نَفْسَهُ رَبِحَ
امام علی علیه السلام فرمود: هر کس به حساب خود برسد سود مى برد،

💠وَ مَنْ غَفَلَ عَنْهَا خَسِرَ
و آن کسی که از حال خود غفلت کند زیان مى بیند.

💠 وَ مَنْ خَافَ أَمِنَ
کسى که از خدا بترسد ایمن مى گردد،

💠 وَ مَنِ اعْتَبَرَ أَبْصَرَ
و کسى که عبرت بگیرد بینا مى شود،

💠وَ مَنْ أَبْصَرَ فَهِمَ
و آن کسی که بینا گردد حقایق را مى فهمد،

💠وَ مَنْ فَهِمَ عَلِمَ
و آن کس که حقایق را بفهمد دانا مى شود.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
✅این حکمت از سه بخش تشکیل شده است.
1⃣یک بخش در مورد ضرورت محاسبه نفس است.
2⃣یک بخش در مورد ضرورت ترس و خوف از خداست.
3⃣یک بخش در مورد عبرت و بصیرت است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
💠مَنْ حَاسَبَ نَفْسَهُ رَبِحَ
هر کس به حساب خود برسد سود مى برد،
💠وَ مَنْ غَفَلَ عَنْهَا خَسِرَ
و آن کسی که از حال خود غفلت کند زیان مى بیند.

❎بحث حساب و کتاب، یکی از ملزومات زندگی انسانی بوده است.
ترازوهای دقیق، مترهایی که سانتی مترو میلیمتر را نیز در خود دارند نشان میدهد انسان اهل حساب است.
و همه این حساب و کتاب برای آن است که اولا انسان ضرر نکند و ثانیا سود ببرد.

✳️ در زندگی مادی ما این مطلب را به خوبی دریافته ایم ولی در مسائل معنوی نیز باید این متر و معیار باشد، این حساسیت باشد تا انسان متضرر نشود. سرمایه اصلی اش به هدر نرود و سرانجام زندگی او سودمندانه باشد.

❇️بحث آمار بحث مهمی است که خطاهای گذشته و راه آینده را به انسان نشان میدهد و اگر تاجری آماری از بدهی و طلب، سود و ضرر و نقاط ضعف و قوت خود نداشته باشد بدون شک خیلی زود در تجارت شکست خورده و به نتیجه نمیرسد.
انسان نیز در زندگی معنوی باید آماری داشته باشد، نقاط ضعف و قوت خود را بداند، سود و زیان خود را محاسبه کند تا به سود دهی معنوی برسد.

🔺 پیامبر صلوات‌الله‌علیه میفرمایند:
لا یَکُونُ الْعَبْدُ مُؤْمِناً حَتّى یُحاسِبُ نَفْسَهُ أشَدَّ مِنْ مُحاسَبَةِ الشَّریکِ شَریکَهُ وَالسَّیِّدُ عَبْدَهُ
انسان فرد باایمانى نخواهد بود مگر زمانى که با دقت اعمال خود را محاسبه کند; دقیق تر از آنچه شریک به حساب شریک خود مى رسد یا مولا به حساب بنده خویش

🔺همچنین امام کاظم علیه‌السلام می‌فرمایند:
لَیْسَ مِنّا مَنْ لَمْ یُحاسِبْ نَفْسَهُ فی کُلِّ یَوْم فَإنْ عَمِلَ خَیْراً اسْتَزادَ اللهَ مِنْهُ وَحَمِدَ اللهَ عَلَیْهِ وَإنْ عَمِلَ شَرّاً اسْتَغْفَرَ اللهَ مِنْهُ وَتابَ إلَیْهِ
کسى که همه روز به حساب خود نرسد از ما نیست; اگر کار خیرى انجام داده از خداوند توفیق فزونى بطلبد و خدا را بر آن شکر بگوید و اگر کار بدى انجام داده استغفار کند و توبه نماید و به سوى خدا باز گردد.

✅ما در دنیا نوشته میشویم تا در قیامت حسابرسی بشویم:قرآن مجید میفرماید:
《وَإِنَّ عَلَیْکُمْ لَحَافِظِینَ * کِرَاماً کَاتِبِینَ * یَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ 》
و به یقین نگاهبانانى بر شما گمارده شده، والا مقام و نویسنده اعمال نیک و بد شما که مى دانند شما چه مى کنید.
وقتی ملائکه ای هست که میخواهند به حساب ما رسیدگی کنند ، بهتر است قبل آنها خودمان ،خودمان را حسابرسی کنیم.
(حاسبوا قبل أن تحاسبوا)

⏪ آفت غفلت:
مرحوم نراقی در معراج السعاده میفرماید:
فراموشی از اعمال خود، و غفلت از محاسبه آنها، سبب هلاکت اکثر مردمان و خسران ایشان است.
امام صادق علیه‌السلام میفرماید:
إِنْ کَانَ الشَّیْطَانُ عَدُوّاً فَالْغَفْلَةُ لِمَا ذَا ؟!!!
شما که شیطان قسم خورده ای به عنوان دشمن دارید غفلتتان برای چیست؟

⏪مکر نمی‌دانید که چنین دشمنی در مقابل شماست و شما در میدان جنگ هستید، چرا زره و کلاه خود از سر برمی دارید و غفلت میورزید.
.

💠 مَنْ حَاسَبَ نَفْسَهُ رَبِحَ وَ مَنْ غَفَلَ عَنْهَا خَسِرَ
هر کس به حساب خود برسد سود مى برد، و آن کسی که از حال خود غفلت کند زیان مى بیند.

✅محاسبه باید دقیق و ریز باشد: پیامبر به ابوذر فرمود:
یَا أَبَا ذَرٍّ لَا یَکُونُ الرَّجُلُ مِنَ الْمُتَّقِینَ
انسانی نمی‌تواند ادعای متقی بودن کند
حَتَّى یُحَاسِبَ نَفْسَهُ أَشَدَّ مِنْ مُحَاسَبَةِ الشَّرِیکِ شَرِیکَهُ
تا اینکه خودش را بیشتر و سختتر از شریکی نسبت به شریکش محاسبه کند .
فَیَعْلَمَ مِنْ أَیْنَ مَطْعَمُهُ وَ مِنْ أَیْنَ مَشْرَبُهُ وَ مِنْ أَیْنَ مَلْبَسُهُ
واینجا نمود میابد که مشخص میشود خوراک و پوشاک و آشامیدنی‌اش از کجا آمده.
أَ مِنْ حِلٍّ أَمْ مِنْ حَرَامٍ
از حلال آمده یا از حرام.

✅محاسبه باید برای بهتر شدن باشد:
حضرت در حکمت ۹۴ میفرمایند:
سُئِلَ عَنِ الْخَیْرِ مَا هُوَ
از حضرت سؤال شد خیر چیست؟
فَقَالَ لَیْسَ الْخَیْرُ أَنْ یَکْثُرَ مَالُکَ وَ وَلَدُکَ
حضرت فرمود مطمئنا خیر در افزایش مال و فرزندت نیست.

⏪حضرت با این جمله عینک انسان را نسبت دنیا عوض میکند.
محاسبه باید گاهی به دستگاه ارزشگذاری باشد. برای من چه چیزی ارزش است. چه چیزی ضد ارزش است. از چه چیزی خوشحال میشود. از چه جیزی ناراحت میشوم.

⏪گاهی باید محاسبه سر نظام ارزش گذاری ما باشد. علم و حلم و عبودیت را ملاک ارزش افراد بدانیم نه پول و ثروت و شهرت و ... را.
علاوه بر محاسبه اعمال و رفتار، محاسبه نظام ارزشگذاری نیز لازم است.
.

💠وَ مَنْ خَافَ أَمِنَ
کسى که از خدا بترسد ایمن مى گردد.
اگر چه خوف بار معنایی منفی دارد، ولی وقتی این خوف از عظمت خدا باشد، یا از انتقام گیری او بر اعمال انسان باشد، معنای خوف ممدوح میشود.
مانند عبودیت که بردگی همه جا بد است در خانه خدا خوب.
ذلت همه جا بد است در مقابل خدا خوب.
بیان گناه همه جا بد است مگر در محضر خدا خوب.
ترس همه جا بد است ولی پیش خدا خوب.

🔺مرحوم کلینی در "باب الخوف و الرجاء" احادیث زیادی در مورد خوف از خدا آورده است.
از جمله وصایای حضرت لقمان به فرزندش این بود:
خَفِ اللهَ عَزَّوَجَلَّ خیفَةً لَوْ جِئْتَهُ بِبِرِّ الثَّقَلَیْنِ لَعَذَّبَکَ وَأرْجُ اللهَ رَجاءً لَوْ جِئْتَهُ بِذُنُوبِ الثَّقَلَیْنِ لَرَحِمَکَ
آن گونه از خداوند عزوجل ترسان باش که اگر تمام اعمال نیک جن و انس را به جا آورى احتمال ده که تو را به سبب بعضى از اعمالت عذاب مى کند و آنچنان به خداوند امیدوار باش که اگر گناه انس و جن را انجام داده باشى ممکن است مشمول رحمت او واقع شوى.

🔺راوی میگوید:
قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ قَوْماً مِنْ مَوَالِیکَ یُلِمُّونَ بِالْمَعَاصِی وَ یَقُولُونَ نَرْجُو
جمعى از دوستان شما هستند که خود را آلوده گناهان مى کنند و مى گویند: امید به رحمت خدا و محبت اهل بیت داریم
فَقَالَ کَذَبُوا لَیْسُوا لَنَا بِمَوَالٍ
آنها دروغ مى گویند از دوستان ما نیستند.
أُولَئِکَ‏ قَوْمٌ تَرَجَّحَتْ بِهِمُ الْأَمَانِیُّ
آنها کسانى هستند که در چنگال آرزوها گرفتار شده اند
مَنْ رَجَا شَیْئاً عَمِلَ لَهُ وَ مَنْ خَافَ مِنْ شَیْ‏ءٍ هَرَبَ مِنْه‏
زیرا کسى که امید به چیزى داشته باشد براى آن عمل مى کند و کسى که از چیزى بترسد از آن مى گریزد.

⏪خوف و رجا باید در زندگی انسان جاری باشد.
خوف از خدا، خوف از اعمال خود است: درحکمت ۸۲ امده :
أُوصِیکُمْ بِخَمْسٍ لَوْ ضَرَبْتُمْ إِلَیْهَا آبَاطَ الْإِبِلِ لَکَانَتْ لِذَلِکَ أَهْلًا
شما را به پنج مطلب سفارش میکنم که اگر برای فهم آنها راه های طولانی را طی کنید و سختی هایی بکشید سزاوار است.
لَا یَرْجُوَنَّ أَحَدٌ مِنْکُمْ إِلَّا رَبَّهُ
به کسی جز خدا امید نداشته باشید
وَ لَا یَخَافَنَّ إِلَّا ذَنْبَه‏
از کسی جز گناه خود هراس نداشته باشید.

❇️برای جمله " وَ مَنْ خَافَ أَمِنَ" معنای دیگری نیز قابل تصور است:
کسی که اهل احتیاط عاقلانه باشد وحضرت با این جمله عینک انسان را نسبت دنیا عوض میکند.
به مرتبه ی تهوّر و بی باکی جاهلانه نرسیده باشد از خطرات احتمالی در امان می ماند. کسی که در تجارت اهل رعایت شرایط و به کار بستن اصول عقلایی باشد کمتر در معرض خطر است.

🔺حضرت در حکمت ۱۸۱ می‌فرماید:
ثَمَرَةُ التَّفْرِیطِ النَّدَامَةُ وَ ثَمَرَةُ الْحَزْمِ السَّلَامَة
کوتاهی در انجام و ظیفه پشیمانی دارد و دور اندیشی و احتیاط سلامتی به همراه دارد.
.

💠وَ مَنِ اعْتَبَرَ أَبْصَرَ وَ مَنْ أَبْصَرَ فَهِمَ وَ مَنْ فَهِمَ عَلِمَ
و کسى که عبرت بگیرد بینا مى شود،
و آن کسی که بینا گردد حقایق را مى فهمد،
و آن کس که حقایق را بفهمد دانا مى شود.

✅حضرت در این بخش به رابطه عبرت گرفتن از گذشته و بصیرت یافتن اشاره میکند. بصیرتی که نتیجه اش فهم حقایق و علم به قوانین عالم خواهد شد.

❇️بصیرت در گرو عبرت است. انسان یک نگاه عمیق داشته باشد و ناپیدای قضایا را نیز ببینیم.

❎ در اینکه تفاوت علم و فهم در چیست نظراتی وجود دارد:
فهم مرتبه دانستن است ولی علم مرتبه پیاده کردن و به ظهور رساندن دانسته ها است.

🔺ابن ابی الحدید میگوید:
فهم مرتبه دانستن مقدمات است و علم مرتبه دانستن نتیجه است. انسان عبرت پذیر به بصیرتی میرسد که مقدمات را میفهمد (چون گذشته را دیده است) و آینده را فهم میکند (یعنی آینده را برای خود تصویر میکند)

⏪مایک بصر داریم قوه بینایی و یک بصیرت به معنای پشت ماجرا را دیدن،آن چیزی که دیگران نمیخواهند تو ببینی و پنهان می‌کنند را ببینی اگر انسان اهل عبرت باشد و گذشته را باحال تطبیق دهد و تاریخ را بخواند بصیرت را میابد. گول نمی‌خورد و چشمش به روی حقایق باز میشود.
عبرت انسان را به بصیرت میرساند و بصیرت انسان را به فهم میرساند و فهم انسان را به علم میرساند.

🔺در اینجا یک اختلاف و بگو مگوی هست بین شارحان نهج‌البلاغه که میگویند تا الان ما هر جا سخن از علم و فهم می‌آمد ،ما اینها را مترادف هم می‌دانستیم ولی در کلام حضرت فهم و علم را دنباله‌ی هم ذکر کرد نشان از این دارد که انسان فهیم است که عالم میشود و این فهم است که علم می‌آورد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
✳️شبیه این حکمت در لسان امام رضا با اضافاتی آمده است:

🔺بحارالانوار، جلد ۷۵، ص ۳۵۲:
قَالَ الرِّضَا مَنْ حَاسَبَ نَفْسَهُ رَبِحَ وَ مَنْ غَفَلَ عَنْهَا خَسِرَ
هر که به حساب خود برسد سود میبرد و هر که از نفس خود غافل باشد زیان می کند.
وَ مَنْ خَافَ أَمِنَ وَ مَنِ اعْتَبَرَ أَبْصَرَ وَ مَنْ أَبْصَرَ فَهِمَ وَ مَنْ فَهِمَ عَلِمَ
هر که بترسد در امان است و هر که پند بگیرد بصیر می شود و هر که بصیر شود میفهمد، و هر که بفهمد میداند.
وَ صَدِیقُ الْجَاهِلِ فِی تَعَبٍ
دوست انسان نادان همواره در رنج است
وَ أَفْضَلُ الْمَالِ مَا وُقِیَ بِهِ الْعِرْضُ
و بهترین مال ثروتی است که موجب نگهداری آبروی انسان شود.
وَ أَفْضَلُ الْعَقْلِ مَعْرِفَةُ الْإِنْسَانِ نَفْسَهُ
بهترین عقل شناختن نفس خویش است.
وَ الْمُؤْمِنُ إِذَا غَضِبَ لَمْ یُخْرِجْهُ غَضَبُهُ عَنْ حَقٍّ وَ إِذَا رَضِیَ لَمْ یُدْخِلْهُ رِضَاهُ فِی بَاطِلٍ وَ إِذَا قَدَرَ لَمْ یَأْخُذْ أَکْثَرَ مِنْ حَقِّهِ
مؤمن وقتی خشمگین شود خشم او را از حق خارج نمی کند و وقتی خشنود باشد خشنودی او را به باطل نمی کشاند و وقتی قدرت پیدا کرد بیشتر از حق خود نمی گیرد.

اللهم اجعل النور فی بصرِنا
.

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.

نام *

پست الکترونيک

سایت یا وبلاگ

پیام *

شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:

یا ، یا ، ، <strike> یا <s>، ، ، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، ، ، <a href="" title="">، ، <div align="">

کد امنیتی *

ارقام فارسی و انگلیسی پذیرفته می‌شوند

نظر بصورت خصوصی ارسال شود

پست الکترونیک برای عموم قابل مشاهده باشد

روزگارم #با_کـــریمان طی شده...

مدد ز غیر تو ننگ است یا علی مددی