شرح حکمت 220 نهج البلاغه :: روزگارم #با

شرح حکمت 220 نهج البلاغه

پخش و دانلود صوت

۰۳/۰۶/۲۱

محمد کاظمی نیا

نظرات (۱)

۲۶ شهریور ۰۳ ، ۰۸:۴۷

یار علی

بسم الله الرحمن الرحیم
شرح حکمتها
۱۴۰۳/۶/۷ ۲۳صفر

💢 حکمت۲۲۰ 💢

💎این حکمت در باب قضاوت و داوری در مورد افرادی است که مورد اطمینان هستند.

💠وَ قَالَ (علیه السلام): لَیْسَ مِنَ الْعَدْلِ، الْقَضَاءُ عَلَى الثِّقَةِ بِالظَّنِ.
داورى با ظن و گمان بر افراد مورد اطمینان، دور از عدالت است.

📗مرحوم صدوق در کتاب من لا یحضره الفقیه، این حکمت را بخشی از وصیت امیرالمومنین به محمد حنفیه آورده است:
اَلْمَوْعِظَةُ کَهْفٌ لِمَنْ وَعَاهَا
موعظه پناهگاه محکم براى کسى است که آن را حفظ کند و به کار ببندد.
مَنْ مَنَّ بِمَعْرُوفِهِ أَفْبگذاردسَدَهُ
کسى که احسان کند و منّت گذارد، آن احسان را تباه کرده است.
مَنْ أَسَاءَ خُلُقَهُ عَذَّبَ نَفْسَهُ وَ کَانَتِ اَلْبِغْضَةُ أَوْلَى بِهِ
کسى که بد خلقی کند، خودش را معذَّب کرده و آزار میدهد، و دشمنى کردن با او سزاوارتر است تا دوستی کردن با او.
لَیْسَ مِنَ اَلْعَدْلِ اَلْقَضَاءُ بِالظَّنِّ عَلَى اَلثِّقَه بدگمانی کردن به کسی که مورد اطمینان است، عادلانه نیست.

🔵انسان حق ندارد نسبت به دوستان، برادران و افرادی که سالها آنها را شناخته است و صداقت و دینداری آنان را آزموده است، به صرف یک ظن و گمان باطل، بی تقوایی کند و قضاوت بد داشته باشد.

🟢امیر المومنین در نامه ۳۱ به امام مجتبی فرمود:
لَا خَیْرَ فِی‏ مُعِینٍ مَهِینٍ
سودی نیست در یاوری که خوار و ذلیل و حقیر باشد.
وَ لَا فِی صَدِیقٍ ظَنِین‏
و در دوستی که مورد اتهام باشد.
دوستی که نسبت به ما بد گمان باشد یا ما نسبت به او بد گمان باشیم، هیچ خیر و برکتی ندارد.

🔵یعنی از این دوستی دیگر انتظار برادری و همکاری و یاری نداشته باشید. بلکه این دوستی تبدیل به دشمنی و انتقام گیری میشود. قرآن کریم در یک اصل کلی میفرماید:
《یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ؛ حجرات- ۱۰ 》
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از بسیاری از گمانها بپرهیزید، چرا که بعضی از گمانها گناه است.

⏪ دنبال دست گیری باشیم نه مچ گیری:
در حکمت ۳۶۰ نیز میفرماید:
لَا تَظُنَّنَّ بِکَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَحَدٍ سُوءاً، وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِی الْخَیْرِ مُحْتَمَلًا
شایسته نیست به سخنى که از دهان کسى خارج شد، گمان بد ببرى، چرا که براى آن برداشت نیکویى مى توان داشت.

♻️ بحث قضاوت نکردن دیگران صرفا در امور شخصی نیست، در امور اجتماعی نیز همین امر صادق است. وقتی ما از مسئولی، از شخصیتی پاکی و صداقت و اخلاص سراغ داریم نباید به صرف گفتار این و آن، یا به صرف شایعه پراکنی فلان شبکه اجتماعی و تلوزیون معاند؛ آبروی افراد را زیر پا بگذاریم و نسبت به آنها سوء ظن پیدا کنیم.

🟢 وقتی وثاقت کسی ثابت است، گمان بد بردن به او نوعی ظلم و خیانت است.
امیر المومنین درغررالحکم فرمود:
سُوءُ الظَّنِّ بِالْمُحْسِنِ شَرُّ الاْثْمِ و َأقْبَحَ الظُّلْمِ
سوء ظن به نیکوکار بدترین گناه و زشت ترین ستمهاست.باز درغرر الحکم فرمود:
سُوءُ الظَّنِّ بِمَنْ لا یَخُونُ مِنَ اللُّؤْمِ
سوء ظن به کسى که خیانت نمى کند نشانه پستى و لئامت است.
اینکه ما مدام به دیگران سوء ظن داریم معلوم میشود خودمان در درونمان آلودگی داریم که مدام به دیگران سوء ظن میزنیم.

✳️درغرر الحکم فرمود:
شَرُّ النّاسِ مَنْ لا یَثِقُ بِأحَد لِسُوءِ ظَنِّهِ وَلا یَثِقُ بِهِ أحَدٌ لِسُوءِ فِعْلِهِ
بدترین مردم کسى است که به سبب سوء ظنى که دارد به هیچ کس اعتماد نمى کند و نیز هیچ کس به سبب سوء فعلش به او اعتماد ندارد.
بدگمانی باعث بی اعتمادی مردم میشود. کسی که همه را متهم میکند طبیعتا مردم هم او را متهم میکنند.

⏪تفاوت حق مداری یا باطل گرایی در همین قضاوت هاست.

📗حضرت درخطبه ۱۴۱فرمود:
أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ عَرَفَ مِنْ أَخِیهِ وَثِیقَةَ دِینٍ وَ سَدَادَ طَرِیقٍ فَلَا یَسْمَعَنَّ فِیهِ أَقَاوِیلَ الرِّجَالِ
اى مردم! هر کس از برادر مسلمانش، استوارى در دین و روش صحیح را مشاهده کند، باید به سخنانى که این و آن در نکوهش او مى گویند گوش فرا ندهد.
أَمَا إِنَّهُ قَدْ یَرْمِی الرَّامِی وَ تُخْطِئُ السِّهَامُ وَ یُحِیلُ الْکَلَامُ وَ بَاطِلُ ذَلِکَ یَبُورُ
آگاه باشید، گاه تیرانداز تیرش به خطا مى رود و حدس و گمانهاى مردم همیشه مطابق واقع نیست سخن باطل فراوان گفته مى شود، و باطل نابود و بى اثر خواهد شد،
وَ اللَّهُ سَمِیعٌ وَ شَهِیدٌ أَمَا إِنَّهُ لَیْسَ بَیْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ إِلَّا أَرْبَعُ أَصَابِعَ‏
خداوند شنوا و شاهد بر اعمال بندگان است، بدانید میان حق و باطل بیش از چهار انگشت فاصله نیست!
فسئل ع عن معنى قوله هذا فجمع أصابعه و وضعها بین أذنه و عینه ثم قال- کسى از حاضران از تفسیر این سخن سؤال کرد، امام انگشتان خودرا جمع کرد و در میان گوش و چشم خود در کنار صورت قرار داد، سپس فرمود.
الْبَاطِلُ أَنْ تَقُولَ سَمِعْتُ وَ الْحَقُّ أَنْ تَقُولَ رَأَیْت‏
باطل آن است که بگویى: شنیدم، و حق آن است که بگویى دیدم!

🟢در باب سوء ظن پیدا کردن، و قضاوت بیجا روایات فراوانی نقل شده است. أمیرالمؤمنین فرمود:
اطْرَحُوا سُوءَ الظَّنِ بَیْنَکُمْ فَإِنَ اللَّهَ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ نَهَی عَنْ ذَلِک
به هم بدبین نباشید که خدای عزّوجلّ از آن نهی کرده است.

🟢پیامبراکرم (ص) فرمود:
إِیَّاکُمْ وَ الظَّنَ فَإِنَ الظَّنَ أَکْذَبُ الْکَذِب. بپرهیزید از گمان، چرا که دروغ‌ترین دروغ‌ها است.

🟢امیرالمومنین(ع) فرمود:
ضَعْ أَمْرَ أَخِیکَ عَلَی أَحْسَنِهِ حَتَّی یَأْتِیَکَ مَا یَغْلِبُکَ مِنْهُ
درباره‌ی برادر مؤمن خود بیشترین مقدار حسن‌ظنّ را داشته باش مگر زمانی که خلاف آن برایت ثابت شود.

🟢سوء ظن که آمد، گناهان دیگر نیز می آیند. پیامبر اکرم فرمود:
إِیَّاکُمْ وَ الظَّنَّ فَإِنَّ الظَّنَّ أَکْذَبُ الْکَذِبِ بپرهیزید از گمان که دروغ ترین دروغها است.
وَ کُونُوا إِخْوَاناً فِی اللَّهِ کَمَا أَمَرَکُمُ اللَّهُ
و در راه خدا برادر باشید چنانچه خدا به شما فرموده.
لَا تَتَنَافَرُوا وَ لَا تَجَسَّسُوا
و از هم نفرت نکنید و در کار یکدیگر تجسس نکنید.
وَ لَا تَتَفَاحَشُوا
و به هم دشنام ندهید.
وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً
و غیبت هم نکنید
وَ لَا تَتَبَاغَوْا وَ لَا تَتَبَاغَضُوا وَ لَا تَتَدَابَرُوا
به هم ظلم نکنید، با هم دشمن نشوید و به هم پشت نکنید.
وَ لَا تَتَحَاسَدُوا فَإِنَّ الْحَسَدَ یَأْکُلُ الْإِیمَانَ کَمَا تَأْکُلُ النَّارُ الْحَطَبَ الْیَابِسَ.
و به هم حسد نورزید که حسد ایمان را می‌خورد چنانکه هیزم خشک را آتش می‌خورد.

🟢امام صادق(ع) فرمود:
إِذَا اتَّهَمَ الْمُؤْمِنُ أَخَاهُ انْمَاثَ الْإِیمَانُ مِنْ قَلْبِهِ کَمَا یَنْمَاثُ الْمِلْحُ فِی الْمَاءِ
هرگاه فرد مؤمنی برادرش را مورد اتّهام قرار دهد، ایمان در قلبش ذوب خواهد شد. همچنان که نمک در آب ذوب خواهد شد.

♻️امام هشتم می فرماید: خدا می فرمایدمن در نزد گمان بندگانم هستم، اگر بندگان من خوش گمان باشند من هم به آنها همینطور هستم. اگر بندگان من بد گمان باشند، من هم بد گمان هستم.

🟢امام صادق فرمود:
مَنِ اتَّهَمَ أَخَاهُ فِی دِینِهِ فَلَا حُرْمَهَ بَیْنَهُمَا هرکس برادر مؤمنش را متّهم به بی‌دینی کند، دیگر میان آن‌ها هیچ حرمتی نخواهد بود.
وَ مَنْ عَامَلَ أَخَاهُ بِمِثْلِ مَا عَامَلَ بِهِ النَّاسَ فَهُوَ بَرِیءٌ مِمَّا یَنْتَحِل.
و کسی‌که با برادر دینی‌اش مانند سایر مردم برخورد و تعامل کند، او جدای از دینی است که به آن تظاهر می‌کند.

⏪ این حدیث شریف دو نکته مهم دارد:
اولا؛ اگر در خانواده، در بین زن و شوهر این بد بینی و سوء ظن پیش آمد حرمت ها شکسته میشود. و خانواده ای که در آن حرمتها رعایت نشوند بر روی گسل پایه گذاری شده و هر لحظه امکان فرو ریختن آن هست.
ثانیا ؛ حتی اگر مردم نسبت به کسی سوء ظن داشتند، ما حق نداریم بگوییم همه میگویند. تا نباشد چیزکی مردم نگویند چیزها و....
اگر انسان همرنگ جماعت شد و به خوبان سوء ظن پیدا کرد از دایره دین
خارج شده چون دین چنین دستور و اجازه ای به او نداده.

⏪ پنجاه نفر موردثقه را تکذیب کن تا برادرت را تصدیق کرده باشی.

🔵نقل است از امام کاظم علیه السلام:
مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ الرَّجُلُ مِنْ إِخْوَانِی یَبْلُغُنِی عَنْهُ الشَّیْ‏ءُ الَّذِی أَکْرَهُهُ
محمد بن فضیل می‌گوید به امام هفتم عرض کردم: بعضی از افراد موثق برای من خبر آوردند که یکی ازبرادران دینی درباره‌ی‌ من مطلبی گفته که آنرا نمی‌پسندم.
فَأَسْأَلُهُ عَنْ ذَلِکَ فَیُنْکِرُ ذَلِکَ وَ قَدْ أَخْبَرَنِی عَنْهُ قَوْمٌ ثِقَاتٌ
از او در این باره سؤال کردم، او انکار نمود تکلیف من چیست؟
فَقَالَ لِی یَا مُحَمَّدُ کَذِّبْ سَمْعَکَ وَ بَصَرَکَ عَنْ أَخِیکَ
حضرت فرمود: گوش و چشمت را نسبت به برادرت تکذیب کن.
فَإِنْ شَهِدَ عِنْدَکَ خَمْسُونَ قَسَامَةً وَ قَالَ لَکَ قَوْلًا فَصَدِّقْهُ وَ کَذِّبْهُمْ
بطوری‌که اگر پنجاه عادل در نزد تو گواهی بدهند که فلانی درباره‌ی تو چنین مطلب نادرستی را مطرح ساخته تو باید آنان را تکذیب، و برادر ایمانی خود را تصدیق کنی.

⏪نکاتی در مورد حکمت ۲۲۰:

🔻نکته ۱:
ابن ابی الحدید میگوید این حکمت اشاره دارد به یک مسئله ى اصولى و آن اینست: هر گاه مطلبى به دلیل معتبر ثابت شود، عدول از آن جز با دلیل معتبر جایز نیست.
حدیث معروف باب استصحاب نیز اشاره به همین قاعده دارد:
«لا تَنْقُضِ الْیَقینَ بِالشَّکِ»
یقینت را باشک نقض نکن.

♻️همانگونه که قرآن کریم نیز در دو بخش میفرماید:
《إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَ إِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنی‏ مِنَ الْحَقِّ شَیْئا؛ نجم - ۲۸》
ظن و گمان قدرت ایستادن مقابل حق و علم را ندارند و علم فقط با علم نقض شدنی است.

🔻نکته ۲:
اگر کسی بگوید ما قبول داریم که
" لَیْسَ مِنَ الْعَدْلِ، الْقَضَاءُ عَلَى الثِّقَةِ بِالظَّنِ"
ولی گمان بد و خوب غالباً اختیاری نیست؛ بنابراین، چگونه می‎شود از آن نهی کرد؟
پاسخ این است منظور، نهی از ترتّب آثار است؛ یعنی هرگاه گمان بدی نسبت به مسلمانی در ذهن شما پیدا شد، در عمل اعتنایی به آن نکنید، طرز رفتار خود را دگرگون نسازید و مناسبات خود را با او تغییر ندهید.

✅️مدیریت باید دست عقل باشد.
ولو اینکه قلب یکباره به سمت آن برود ،
طوری نیست ولی آثار و لوازم این سوء ظن نباید در زندگی بیاید.

اللهم لا تسلّط علی مَن لا یرحمنا

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.

نام *

پست الکترونيک

سایت یا وبلاگ

پیام *

شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:

یا ، یا ، ، <strike> یا <s>، ، ، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، ، ، <a href="" title="">، ، <div align="">

کد امنیتی *

ارقام فارسی و انگلیسی پذیرفته می‌شوند

نظر بصورت خصوصی ارسال شود

پست الکترونیک برای عموم قابل مشاهده باشد

روزگارم #با_کـــریمان طی شده...

مدد ز غیر تو ننگ است یا علی مددی