شرح حکمت 222 نهج البلاغه :: روزگارم #با

شرح حکمت 222 نهج البلاغه

پخش و دانلود صوت

۰۳/۰۶/۲۱

محمد کاظمی نیا

نظرات (۱)

۲۶ شهریور ۰۳ ، ۰۸:۵۱

یار علی

بسم الله الرحمن الرحیم
شرح حکمتها
۱۴۰۳/۶/۱۰ . ۲۶صفر

💢 حکمت ۲۲۲ 💢

♦️وَ قَالَ (علیه السلام): مِنْ أَشْرَفِ أَعْمَالِ الْکَرِیمِ، غَفْلَتُهُ عَمَّا یَعْلَم.
یکى از باارزش ترین کارهاى کریمان و بزرگمنشان، تغافل از چیزهایى است که از آن آگاهند.
‌
📕در کتاب دعوات راوندی همین مضمون با لفظ دیگری آمده است:
أشْرَفُ خِصالِ الکَرَم غَفْلَتُک عَمّا تَعْلَم
با این تفاوت که در حکمت ۲۲۲ صحبت از فعل و عمل است. ولی در حدیث دعوات، صحبت از خصلت و خلق و خو است. و میدانیم که تبدیل شدن یک فعل به خلق و خو کار سختی است ولی ارزش هر فعلی به آن است که یک بار و دو بار نباشد بلکه از خصلت انسان نشات بگیرد و همیشگی باشد.

⛔️حضرت در این حکمت به یکی از آداب اخلاق اجتماعی اشاره میکند. افراد نوعا دارای ضعف ها و نقص هایی هستند، گاهی در روابط اجتماعی، دوستی و مشارکت دچار خطا و لغزش میشوند.
انسان کریم کسی است که این لغزش ها را به روی طرف مقابل نمی آورد، از آنها چشم پوشی میکند و طوری رفتار میکند که گویا «شتر دیدی، ندیدی» هست.

⭕️در نامه ۵۳ به جناب مالک فرمود:
إِنَّمَا عِمَادُ الدِّینِ وَ جِمَاعُ الْمُسْلِمِینَ وَ الْعُدَّةُ لِلْأَعْدَاءِ الْعَامَّةُ مِنَ الْأُمَّةِ
بدان ستون دین و شکل دهنده جمعیت مسلمانان و نیروى دفاعى در برابر دشمنان، تنها توده ملت هستند.
فَلْیَکُنْ صِغْوُکَ لَهُمْ وَ مَیْلُکَ مَعَهُمْ بنابراین گوش به سوى آنها فرا ده و توجّه به آنها داشته باش.
وَ لْیَکُنْ أَبْعَدَ رَعِیَّتِکَ مِنْکَ وَ أَشْنَأَهُمْ عِنْدَکَ أَطْلَبُهُمْ لِمَعَایِبِ النَّاسِ
باید دورترین رعایا نسبت به تو و مبغوض ترین آنها در نزد تو کسانى باشند که بیشتر در جستجوى عیوب مردمند.
فَإِنَّ فِی النَّاسِ عُیُوباً الْوَالِی أَحَقُّ مَنْ سَتَرَهَا
زیرا در غالب مردم عیوبى وجود دارد که از نظرها پنهان است و والى از همه سزاوارتر است که آنها را بپوشاند.
فَلَا تَکْشِفَنَّ عَمَّا غَابَ عَنْکَ مِنْهَا
بنابراین لازم است عیوبى را که بر تو پنهان است آشکار نسازى.
فَإِنَّمَا عَلَیْکَ تَطْهِیرُ مَا ظَهَرَ لَکَ وَ اللَّهُ یَحْکُمُ عَلَى مَا غَابَ عَنْکَ
وظیفه تو تنها این است که آنچه را بر تو ظاهر گشته اصلاح کنى و آنچه از تو مخفى مانده خدا درباره آن داورى مى کند. فَاسْتُرِ الْعَوْرَةَ مَا اسْتَطَعْتَ یَسْتُرِ اللَّهُ مِنْکَ مَا تُحِبُّ سَتْرَهُ مِنْ رَعِیَّتِک‏
تا آنجا که در توان دارى عیب پوشى کن تا خدا عیوب تو را که دوست دارى از رعیتت پنهان باشد، بپوشاند.

⏪ ثمره تغافل:
تغافل یکی از روش های تربیتی مهم است که ثمرات بسیاری برای جامعه دارد:
اولاً سبب مى شود که آبروى مسلمان محفوظ بماند; آبرویى که ارزش آن به اندازه ارزش خون اوست.
آبرویی که به اندازه کعبه ارزش و اهمیت دارد و بلکه بالاتر از کعبه است.
حُرْمَةُ الْمُؤْمِنِ أَعْظَمُ مِنْ حُرْمَةِ هَذِهِ الْبَنِیَّةِ
حرمت مومن بالاتر از حرمت بیت الله است.

◀️ثانیاً؛ سبب مى شود فرد خطاکار یا صاحب عیب جسور نگردد . خطا و اشتباه وقتی آشکارشد، حرمت ها در هم شکسته میشوند و فرد خطا کار ابایی ندارد
که خطا و گناهش را علنی کند و آن را در ملا عام انجام دهد. ولی تغافل باعث میشود که این گناه مستور بماند و شخص دنبال اصلاح آن باشد.

◀️ثالثا؛ سبب بزرگی خود شخص تغافل کننده میشود.

⛔️امیرالمومنین سلام الله علیه فرمودند:
ذَلِّلُوا أَخْلَاقَکُمْ بِالْمَحَاسِنِ
اخلاقتان را رام و خوبى‌ها بسازید.
وَ قَوِّدُوهَا إِلَى الْمَکَارِمِ
و خلق و خویتان را به سوى بزرگواریها بکشانید(حتی شده به زحمت)
وَ عَوِّدُوا أَنْفُسَکُمُ الْحِلْمَ
و خود را به بردبارى عادت دهید.
وَ اصْبِرُوا عَلَى الْإِیثَارِ عَلَى أَنْفُسِکُمْ فِیمَا تُحْمَدُونَ عَنْهُ
و مقدم کنید ایثار را در حالی که نفستان شما را از آن باز مى‌دارد. و بر آن شکیبایى نمایید.
وَ لَا تُدَاقُّوا النَّاسَ وَزْناً بِوَزْنٍ
و مردم را زیر ذره‌بین مگذارید.
وَ عَظِّمُوا أَقْدَارَکُمْ بِالتَّغَافُلِ عَنِ الدَّنِیِّ مِنَ الْأُمُورِ
و با چشم پوشى از امور پست و مسائل پیش پا افتاده،قدر و ارزش خود را بالا برید.
وَ أَمْسِکُوا رَمَقَ الضَّعِیفِ بِجَاهِکُمْ وَ بِالْمَعُونَةِ لَهُ إِنْ عَجَزْتُمْ عَمَّا رَجَاهُ عِنْدَکُمْ افراد ناتوانى که انتظار کمک از شما دارند و شما نمى‌توانید انتظار آنان را برآورده سازید، حداقل از آبرو و اعتبار خودنزد دیگران استفاده کنید و آنها را در برابر مشکلات سر پا نگهدارید.
تَکَرَّمُوا بِالتَّعَامِی عَنِ الِاسْتِقْصَاءِ
و با چشم پوشى از تحقیق و تفحّص در امور جزئى و بى‌ارزش،خود را قابل احترام سازید.

⏪غفلت ممنوع، اما تغافل آری
در امور مهم و اساسی تغافل معنایی ندارد و نمی توان امور و مشکلات جامعه را نادیده گرفت و گفت چیزی نیست. جایگاه تغافل در امور غیر اساسی است. مثلا در مقابل سقوط بچه از بالای بلندی نمی توان از قاعده تغافل استفاده کرد. ولی در مورد برخی رفتارهای سوء میتوان این قاعده را اجرا کرد.

⭕️حضرت در نامه ۵۳ فرمود:
ضَعْ کُلَّ أَمْر مَوْضِعَهُ، وَأَوْقِعْ کُلَّ أَمْر مَوْقِعَهُ.
پس هر چیز را در جاى خود قرار بده و هر کار را به هنگامش به انجام برسان.
وَإِیَّاکَ ... وَالتَّغَابِیَ عَمَّا تُعْنَى بِهِ مِمَّا قَدْ وَضَحَ لِلْعُیُونِ..
از غفلت در انجام آنچه مربوط به توست و در برابر چشمان مردم واضح و روشن است برحذر باش.

❌در امور اساسی و کشور داری حاکمیت نباید مثل کبک سر را زیر برف ببرد و مشکلات را نبیند، چون مردم هم مشکلات را می بینند و همه آنها را مستقیما متوجه حاکمیت میدانند.

💮 تغافل از صفات الهی است.
در یکی از ادعیه امام سجاد میخوانیم: یَا مَوْلاَیَ، أَنْتَ اَلْکَرِیمُ اَلْعَوَّادُ بِالْمَغْفِرَةِ
تو کریمی هستی که با مغفرت به سمت بندگان بر میگردی.

💮در اعمال مسجد کوفه آمده که:
اللَّهُمَّ أَنْتَ أَنْتَ وَ أَنَا أَنَا أَنْتَ
خدایا تو همانى و من همان.
الْعَوَّادُ بِالْمَغْفِرَةِ
تویى که همیشه باز میگردى به سوى بنده‏ات با آمرزش.
وَ أَنَا الْعَوَّادُ بِالذُّنُوبِ
و منم که همواره بازگشتم به گناه است.

💮و در دعاهای فراوانی نیز داریم:
الْحَمْدُ لِلَّهِ الْوَلِیِّ الْحَمِیدِ الْحَکِیمِ الْمَجِیدِ الْفَعَّالِ لِما یُرِیدُ عَلَّامِ الْغُیُوبِ وَ سَتَّارِ الْعُیُوب‏

⛔️ در دعای بعد از زیارت امام رضا به خداوند عرض میکنیم:
سَیِّدِی لَوْ عَلِمَتِ الْأَرْضُ بِذُنُوبِی لَساخَتْ بِی
آقای من اگر زمین گناهان مرا می‌دانست هرآینه مرا می بلعید ،
أَوِ الْجِبالُ لَهَدَّتْنِی
یا اگر کوه‌ها خبر می‌داشتند مرا درهم می‌شکستند،
أَوِ السَّمَاوَاتُ لَاخْتَطَفَتْنِی
یا آسمان‌ها می‌دانستند مرا به ناکجا آباد می رباییدند،
أَوِ الْبِحارُ لأَغْرَقَتْنِی
یا دریاها آگاه می‌بودند مرا غرق می‌کردند
همه این ادعیه و جملات دلالت دارند بر اینکه خداوند آگاه و عالم به امور است ولی نسبت به ما ستاریت و تغافل به خرج میدهد.

📕در روایت داریم که حضرت عیسی به اصحاب فرمود:
إِنَّ مُوسَى کَلِیمَ اللَّهِ ع أَمَرَکُمْ أَنْ لَا تَحْلِفُوا بِاللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى کَاذِبِینَ
موسای کلیم الله علیه السلام به شما امر کرد که به خدای متعال قسم دروغ نخورید.
وَ أَنَا آمُرُکُمْ أَنْ لَا تَحْلِفُوا بِاللَّهِ کَاذِبِینَ وَ لَا صَادِقِین‏
و من به شما امر می کنم که چه راست و چه دروغ، به خدای متعال قسم نخورید.
ولی پیامبر ما مطلبی آورد بالاتر از اینها و فرمود:
تَخَلَّقُوا بِأَخْلَاقِ اللَّهِ.
به اخلاق الهی متخلق بشوید.

💮 امام صادق از پدر بزرگوارش امام باقر(ع) نقل مى کند:
أَکْثَرُ أَهْلِ الْجَنَّةِ الْبُلْهُ
بیشترین بهشتیان افراد کم خرد هستند.
قَالَ قُلْتُ هَؤُلَاءِ الْمُصَابُونَ الَّذِینَ لَا یَعْقِلُونَ
راوى عرض مى کند: منظورتان ابلهان و افراد مجنون و بیمار است؟
فَقَالَ لِی لَا، الَّذِینَ یَتَغَافَلُونَ عَمَّا یَکْرَهُونَ یَتَبَالَهُونَ عَنْه‏
فرمود خیر، منظورم کسانى است که در برابر عوامل ناراحتى تغافل مى کنند و خود را به بى خبرى مى زنند.

📕ابن ابى الحدید در شرح نهج البلاغه خود در ذیل این گفتار حکیمانه چند شعر از «طاهر بن الحسین» شاعر معروف عرب آورده است، وى مى گوید:
وَیَکْفِیکَ مِنْ قَوْمٍ شَواهِدُ أَمْرِهِمْ *
فَخُذْ صَفْوَهُمْ قَبْلَ امْتِحانِ الضَّمائِرِ
براى شناخت هر جمعیتى به ظاهر کار آن ها قناعت کن. خالص آنها را برگزین پیش از آنکه ضمیر آنها را آزمایش کنى.
فَإنَّ امْتِحانَ الْقَوْمِ یُوحِشُ مِنْهُمْ *
وَما لَکَ إلاّ ما تَرى فِی الظَّواهِرِ
زیرا امتحان کردن اقوام و جستجوى بواطن آنها سبب وحشت از آنها مى شود. تو تنها به آنچه در ظاهر مى بینى قناعت کن.
وَإنَّکَ إنْ کَشَفْتَ لَمْ تَرَ مُخْلِصاً *
وَأبْدى لَکَ التَّجْریبُ خُبْثَ السَّرائِرِ
زیرا اگر اصرار بر کشف باطن افراد داشته باشى فرد خالص و مخلصى را نخواهى یافت و این کار آلودگى باطن بسیارى از افراد را بر تو آشکار مى سازد.

⛔️ یا به تعبیر شاعر فارس:
گر حکم شود که مست گیرند /
در شهر هر آنچه هست گیرند.
باید با تغافل با مردم مواجه شد تا زندگی برای انسان قابل تحمل شود.

🔻نکته ۱:
حضرت فرمود " مِنْ أَشْرَفِ أَعْمَالِ الْکَرِیمِ، غَفْلَتُهُ عَمَّا یَعْلَم ".
کریم صفات فراوانی دارد که شریف ترین آن تغافل است.
به تعبیر مرحوم مغنیه:
للکریم حسناتٌ،
برای کریم حسنات زیادی هست.
منها التواضع لمن هو دونَه،
یکی از آنها تواضع است
و الحلم عن السفیه،
صفت بعدی حلم
و افضلها تجاهل عیوب الناس
وافضل از همه تغافل از عیوب مردم است.
التی یجوز تجاهُلَها، و التَّرفع عن ذکرِها و نشرِها.
طوری که از ذکر و نشرآن خودداری می کند .

🔻نکته ۲:
کریم چه کسی است؟!
مِنْ أَشْرَفِ أَعْمَالِ الْکَرِیمِ، غَفْلَتُهُ عَمَّا یَعْلَم
در روایات و خاصه غرر الحکم مصادیق و صفات متعددی برای شخص کریم ذکر شده است.
یکی همین تغافل است که در حکمت ۲۲۲ آمده است.

⭕️کریم خود را محروم میکند تا دیگران در رفاه باشند. پیامبر گرامی صلی الله علیه واله وسلم فرمودند:
اَلرِّجَالُ أَرْبَعَةٌ سَخِیٌّ وَ کَرِیمٌ وَ بَخِیلٌ وَ لَئِیمٌ.
مردان چهار گروهند سخى و کریم و بخیل و لئیم
فَالسَّخِیُّ اَلَّذِی یَأْکُلُ وَ یُعْطِی
پس سخى آنست که میخورد و مى‌بخشد.
وَ اَلْکَرِیمُ اَلَّذِی لاَ یَأْکُلُ وَ یُعْطِی
و کریم آنست که نمیخورد و مى‌بخشد.
وَ اَلْبَخِیلُ اَلَّذِی یَأْکُلُ وَ لاَ یُعْطِی
و بخیل آنست که میخورد و نمى‌بخشد.
وَ اَللَّئِیمُ اَلَّذِی لاَ یَأْکُلُ وَ لاَ یُعْطِی
و لئیم آنست که نمیخورد و نمی بخشد.

💮کریم دست میگیرد ولی دست دراز نمی کند. درغرر الحکم حضرت فرمود: اَلْکَرِیمُ إِذَا أَیْسَرَ أَسْعَفَ وَ إِذَا أَعْسَرَ خَفَّفَ . کریم کسى است که چون دستش از نظر مالى باز باشد، حاجت مردم را روا میکند و چون تنگدست باشد عطا را سبک و کمتر کند و یکدفعه ترک نکند.و هنگام نیازمندی حاجت خود را کم میکند ولی از کسی چیزی طلب نمیکند.

💮کریم در هنگام قدرت، عفو میکند.در غرر الحکم فرمود:
اَلْکَرِیمُ إِذَا قَدَرَ صَفَحَ وَ إِذَا مَلَکَ سَمَحَ وَ إِذَا سُئِلَ أَنْجَحَ
کریم چنان است که چون قدرت بر انتقام یافت چشم‌پوشى کند، و چون مالک چیزى شد بخشش کند، و چون از او چیزى بخواهند، منع نکند.

💮کریم اهل اکرام به همسایه است.
درغرر الحکم فرمود :
اَلْکَرِیمُ یَأْبَى اَلْعَارَ وَ یُکْرِمُ اَلْجَارَ
کریم از عار و ننگ دوری میکند، و همسایه را گرامى میدارد و اکرام میکند.

💮کریم قبل از عطا می بخشد.
در غررالحکم فرمود:
اَلْکَرِیمُ مَنْ سَبَقَ نَوَالُهُ سُؤَالَهُ
کریم کسى است که عطا و بخشش او پیشی میگیرد بر درخواست کردن از او . یعنى پیش از درخواست و سؤال عطا کند.
ندهد فرصت گفتار به محتاج کریم
گوش این طایفه،آوای گدا نشنیده است

💮 امیرالمومنین، کریم است حتی در نزد مخالفین،
ابن شهر آشوب مازندرانی در جریان جنگ احزاب و مبارزه امیرالمومنین با عمرو بن عبدود روایت نقل میکند که امیرالمومنین به عمرو فرمود من سه چیز از تو طلب میکنم یکی را انجام بده.
اول موحد شو؛ عمرو نپذیرفت
دوم برگرد و جنگ نکن؛ گفت برگشتن زشت است.
سوم از مرکب پیاده شو؛ عمرو پیاده شد و گفت:
إِنِّی لَأَکْرَهُ أَنْ أَقْتُلَ اَلرَّجُلَ اَلْکَرِیمَ مِثْلَکَ
خطاب به حضرت گفت : من از کشتن کریمی چون تو اکراه دارم.
قَالَ لَکِنِّی أُحِبُّ أَنْ أَقْتُلَکَ
حضرت در جواب او فرمود: اما من در کشتن کافری چون تو علاقه دارم .

اللهم ثبّت اقدامنا تحت رایک

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.

نام *

پست الکترونيک

سایت یا وبلاگ

پیام *

شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:

یا ، یا ، ، <strike> یا <s>، ، ، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، ، ، <a href="" title="">، ، <div align="">

کد امنیتی *

ارقام فارسی و انگلیسی پذیرفته می‌شوند

نظر بصورت خصوصی ارسال شود

پست الکترونیک برای عموم قابل مشاهده باشد

روزگارم #با_کـــریمان طی شده...

مدد ز غیر تو ننگ است یا علی مددی