شرح حکمت 203 نهج البلاغه :: روزگارم #با

شرح حکمت 203 نهج البلاغه

پخش و دانلود صوت

۰۳/۰۵/۰۲

محمد کاظمی نیا

نظرات (۱)

۰۸ مرداد ۰۳ ، ۱۸:۵۳

زمانی

بسم الله الرحمن الرحیم
شرح حکمت ها
۴۰۳/۵/۲ . ۱۷محرم

💢 حکمت ۲۰۳ 💢

💠وَ قَالَ (علیه السلام): أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی إِنْ قُلْتُمْ سَمِعَ
امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام میفرمایند:
اى مردم! از خدایى بترسید که اگر سخنى بگویید مى شنود،

💠وَ إِنْ أَضْمَرْتُمْ عَلِمَ
و اگر چیزى را در دل پنهان دارید مى داند؛

💠 وَ بَادِرُوا الْمَوْتَ الَّذِی إِنْ هَرَبْتُمْ مِنْهُ أَدْرَکَکُمْ
و بر مرگ پیشى گیرید که اگر از آن فرار کنید به شما دست مى یابد،

💠وَ إِنْ أَقَمْتُمْ أَخَذَکُمْ
و اگر بایستید شما را مى گیرد،

💠وَ إِنْ نَسِیتُمُوهُ ذَکَرَکُمْ.
و اگر آنرا فراموش کنید شما را فراموش نخواهد کرد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
✅در عظمت این کلام همین بس که عبد الله بن عباس بعد از بیان این حدیث میگفت:
سُبْحانَ اللَّهِ لکأن هَذَا الْکَلَامَ یُنْزَلُ مِنَ السَّمَاءِ
پاک و منزه است خدا چرا که این کلام مثل این است که از آسمان نازل شده.
در این حکمت حضرت بحث تقوا را مربوط به دو نکته علم الهی و مرگ میداند و در قالب پنج جمله به آنها اشاره میکند:

1⃣ علم الهی به اعمال و افعال و حالات انسان.

2⃣حتمی بودن مرگ و اینکه هیچ چاره ای از مرگ نیست.
قرآن کریم در آیات متعددی بر مساله علم الهی تاکید و اصرار میکند:
《أَلَمْ تَرَى أَنَّ اللهَ یَعْلَمُ مَا فِى السَّماوَاتِ وَمَا فِى الاَرْضِ؛ مجادله - ۷》
آیا نمى دانى که خداوند آنچه را در آسمانها و آنچه را در زمین است مى داند;
《مَا یَکُونُ مِنْ نَّجْوَى ثَلاَثَة إِلاَّ هُوَ رَابِعُهُمْ وَلاَ خَمْسَةٍ إِلاَّ هُوَ سَادِسُهُمْ وَلاَ أَدْنَى مِنْ ذَلِکَ وَلاَ أَکْثَرَ إِلاَّ هُوَ مَعَهُمْ أَیْنَمَا کَانُوا؛ مجادله - ۸》
هیچ گاه سه نفر با هم نجوا نمى کنند مگر این که خدا چهارمین آنهاست، و هیچ گاه پنج نفر با هم نجوا نمى کنند مگر این که خداوند ششمین آنهاست، و نه تعدادى کمتر و نه بیشتر از آن مگر این که او همراه آنهاست هر جا که باشند،
《ثُمَّ یُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّ اللهَ بِکُلِّ شَىْء عَلِیمٌ》
سپس روز قیامت آنها را از اعمالشان آگاه مى سازد، چرا که خدا به هر چیزى داناست.

🔺در جایى دیگر مى فرماید:
《وَلَقَدْ خَلَقْنَا الاِنْسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ ؛ ق - ۱۶》
ما انسان را آفریدیم و وسوسه هاى نفس او را مى دانیم و ما به او از رگ قلبش نزدیک تریم!

🔺در جایى دیگر مى فرماید:
《قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِى تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلاَقِیکُمْ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ؛ جمعه - ۸ 》
بگو مرگى که از آن فرار مى کنید سرانجام با شما ملاقات خواهد کرد; سپس به سوى کسى که داناى پنهان و آشکار است بازگردانده مى شوید; آن گاه شما را از آنچه انجام مى دادید خبر مى دهد.

✳️توجه به علم الهی در حکمت۲۰۳:
أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی إِنْ قُلْتُمْ سَمِعَ
اى مردم! از خدایى بترسید که اگر سخنى بگویید مى شنود،
وَ إِنْ أَضْمَرْتُمْ عَلِمَ
و اگر چیزى را در دل پنهان دارید مى داند

⏪برای انسان ها در بهترین حالت گفته ها، شنیده میشوند. هر چند هر وقت همین گفته ها آهسته باشند یا با صداهای دیگر مخلوط شوند دیگر شنیدن حاصل نمیشود ولی خداوند قول بندگان را میشنود. در ازدحام یا تنهایی، با صدای بلند یا آهسته.
برای انسان فهم صدای ضمیر ممکن نیست ولی خداوند ضمیر خاموش را نیز میخواند و حرفی که از ذهن عبور کرده و نیتی که به دل انسان خطور کرده است را آگاه است.
.

✅ رابطه بین توجه به علم الهی و توجه به مرگ:
یقینا توجه به اینکه خدا عالم است و بر مبنای علمش بناست ما را محاسبه کند، تاثیر مهمی در یاد مرگ و آمادگی برای مرگ دارد. خدا از اعمال ما آگاه است و چون عادل است حتما باید ثواب و جزای اعمال ما را بدهد، پس باید آماده مرگ و قیامت باشیم.قرآن کریم میفرماید:
《لَا یُغَادِرُ صَغِیرَةً وَلَا کَبِیرَةً إِلَّا أَحْصَاهَا؛ کهف - ۴۹ 》
هیچ عمل کوچک و بزرگی نیست مگر اینکه آن را به شمار آورده است؟!

⏪علم الهی به تمام اعمال و افعال و نیات انسان باعث میشود که انسان به مساله مرگ اهمیت بیشتری بدهد.

👈نکته:
اسماء و صفات الهی از طرفی معرفی کننده خداوند هستند و از طرفی برای انسان تکلیف ایجاد میکنند.
اینکه خدا عالم، علیم، سمیع، بصیر، محیط، خبیر و... است یعنی ای انسان دست از پا خطا نکن چرا که او میبیند و محاسبه میکند.
《أَلم یَعلَم بِأَنَّ ٱللَّهَ یَرَىٰ؛ علق - ۱۴》
مگر ندانستند که خدا مى ‏بیند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

✅یاد مرگ:

💠وَ بَادِرُوا الْمَوْتَ الَّذِی إِنْ هَرَبْتُمْ مِنْهُ أَدْرَکَکُمْ
و بر مرگ پیشى گیرید که اگر از آن فرار کنید به شما دست مى یابد،

💠وَ إِنْ أَقَمْتُمْ أَخَذَکُمْ
و اگر بایستید شما را مى گیرد،

💠وَ إِنْ نَسِیتُمُوهُ ذَکَرَکُمْ.
و اگر فراموشش کنید شما را فراموش نخواهد کرد.

🔺قرآن کریم در سوره جمعه میفرماید:
《قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِی تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلَاقِیکُمْ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَىٰ عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِمَاکُنْتُمْ تَعْمَلُونَ》
(اى پیامبر!) بگو: همانا مرگى را که از آن فرار مى‌کنید قطعاً ملاقات کننده شما است، سرانجام به نزد آن که به غیب و شهود آگاه است، برگردانده مى‌شوید، پس او شما را به آنچه انجام داده‌اید خبر خواهد داد.

🔺حضرت در خطبه ۱۴۹ (وصیت نامه امیرالمومنین) میفرمایند:
أَیُّهَا النَّاسُ، کُلُّ امْرِئٍ لَاقٍ مَا یَفِرُّ مِنْهُ فِی فِرَارِهِ، الْأَجَلُ مَسَاقُ النَّفْسِ وَ الْهَرَبُ مِنْهُ مُوَافَاتُهُ.
اى مردم! هر کس از آنچه فرار مى کند، در همان حال فرار به آن مى رسد! «اجل» سرآمد زندگى و پایان حیات است، و فرار از آن، رسیدن به آن است!
کَمْ أَطْرَدْتُ الْأَیَّامَ أَبْحَثُهَا عَنْ مَکْنُونِ هَذَا الْأَمْرِ، فَأَبَى اللَّهُ إِلَّا إِخْفَاءَهُ، هَیْهَاتَ عِلْمٌ مَخْزُونٌ.
چه روزهایى که من به بحث و کنجکاوى از اسرار و باطن این امر (پایان زندگى) پرداختم، ولى خداوند جز اخفاى آن را نخواسته است.
هیهات! این علمى است پنهان، و مربوط به ذات پاک خداوند.

🔺 قرآن کریم فرمود:
《أَیْنَمَا تَکُونُوا یُدْرِکْکُمُ الْمَوْتُ وَلَوْ کُنْتُمْ فِی بُرُوجٍ مُشَیَّدَةٍ؛ نساء - ۷۸》
هر کجا باشید اگر چه در کاخهای بسیار محکم، شما را مرگ فرا رسد.

🔺پیغمبر اکرم:
أَکْثِرُوا مِنْ ذِکْرِ الْمَوْتِ فَإِنَّهُ یُمَحِّصُ الذُّنُوبَ وَ یُزَهِّدُ فِی الدُّنْیَا
زیاد به یاد مرگ باشید که گناهان را محو مى کند و انسان را نسبت به زرق و برق دنیا بى اعتنا مى سازد.

🔺ابن ابی الحدید میگوید:
قال لرجل فی جنازةٍ أ تَری هذا المیت لو عاد إلی الدنیا لکان یَعمل عملا صالحا؟ قال نعم .قال فإن لم یکن ذلک فکن أنت ذاک
در تشییع جنازه ای به کسی گفتند به نظرت اگر این میت زنده شود به اعمال صالح روی می آورد؟ گفت حتما. به او گفتند این مرده که زنده نمی شود ولی تو که زنده هستی به اعمال صالح روی بیاور.
.

❎چگونه انسان مرگ را فراموش میکند ؟!!!

🔺امام صادق علیه‌السلام میفرمایند:
مَا مِنْ أَهْلِ بَیْتِ شَعْرٍ وَ لاَ وَبَرٍ إِلاَّ وَ مَلَکُ اَلْمَوْتِ یَتَصَفَّحُهُمْ فِی کُلِّ یَوْمٍ خَمْسَ مَرَّاتٍ .
هیچ اهل خانه مویین و یا پشمینه‌اى نیست مگر این‌که ملک الموت هر روز پنج مرتبه به آنان نظر مى‌کند.

🔺ابن جوزی در کتاب حمقاء (افراد احمق) میگوید:
شخصی بود که هرگز در تشییع جنازه ها شرکت نمی کرد اگر افراد نزدیک او از دنیا میرفتند. به او گفتند چرا در تششییع جنازه شرکت نمی کنی؟
فقال: ویحکم! ا اکون مَنسِیَّاً فاَذکُرُ نفسی؟
گفت برای چه بیایم، ملک الموت مرا فراموش کرده بیایم خودم را نشان دهم تا مرا به یاد بیاورد؟

💠وَ إِنْ نَسِیتُمُوهُ ذَکَرَکُمْ.
و اگر فراموشش کنید شما را فراموش نخواهد کرد.

⏪مرگ انسان را فراموش نمی کند بلکه مدام به او یادآوری نیز میکند:
- بیماری
- ضعف جسمی
- از دست رفتن عزیزان
- پیش آمدن حادثه های هولناک
- توجه به آیات و روایات مرگ و...
همه تذکر مرگ هستند.

🔺حضرت در خطبه ۱۸۸ میفرمایند:
أُوصِیکُمْ بِذِکْرِ الْمَوْتِ وَ إِقْلَالِ الْغَفْلَةِ عَنْهُ،
شما را به یادآورى مرگ و کاستن غفلت از آن توصیه مى کنم
وَ کَیْفَ غَفْلَتُکُمْ عَمَّا لَیْسَ یُغْفِلُکُمْ
چگونه غافل مى شوید از چیزى که او از شما غافل نمى شود؟
وَ طَمَعُکُمْ فِیمَنْ لَیْسَ یُمْهِلُکُمْ؛
چگونه طمع می ورزید در کسى _اشاره به فرشته مرگ است_ که به شما مهلت نمى دهد؟!
فَکَفَى وَاعِظاً بِمَوْتَى عَایَنْتُمُوهُمْ،
بهترین واعظ و اندرز دهنده براى شما مردگانى هستند که با چشم خود آنها را مى بینید
حُمِلُوا إِلَى قُبُورِهِمْ غَیْرَ رَاکِبینَ وَ أُنْزِلُوا فِیهَا غَیْرَ نَازِلِینَ
که آنها را به سوى قبرهایشان مى برند بى آنکه اختیارى از خود داشته باشند و در میان قبر مى گذارند بى آن که بخواهند!
.

👈نکته:
لفظ "بادروا" در جمله بَادِرُوا الْمَوْتَ موارد متعددی در نهج البلاغه ذکر شده است و به معنای پرداختن به کاری و اهمیت دادن به آن است و پیشی گرفتن در انجام کاری قبل از پایان یافتن زمان آن است.
در نهج‌البلاغه در جاهای متعددی بر مبادرت تاکید شده از جمله:

1⃣مبادرت به مرگ:
حضرت در خطبه ۶۴ میفرمایند:
فَاتَّقُوا اللَّهَ عِبَادَ اللَّهِ وَ بَادِرُوا آجَالَکُمْ بِأَعْمَالِکُمْ
از نافرمانى خدا بپرهیزید اى بندگان خدا! و با اَعمال نیکِ خود، بر مرگتان پیشى گیرید.

🔺حضرت در خطبه ۱۶۷ میفرمایند:
بَادِرُوا أَمْرَ الْعَامَّةِ وَ خَاصَّةَ أَحَدِکُمْ وَ هُوَ الْمَوْتُ فَإِنَّ النَّاسَ أَمَامَکُمْ وَ إِنَّ السَّاعَةَ تَحْدُوکُمْ مِنْ خَلْفِکُمْ تَخَفَّفُوا تَلْحَقُوا
قیامت پیش روى شما و مرگ در پشت سر، شما را مى راند. سبکبار شوید تا برسید. همانا آنان که رفتند در انتظار رسیدن شمایند.

2⃣مبادرت به علم:
حضرت در خطبه ۱۰۵ میفرمایند:
إِنَّهُ لَیْسَ عَلَى الْإِمَامِ إِلَّا مَا حُمِّلَ مِنْ أَمْرِ رَبِّهِ، الْإِبْلَاغُ فِی الْمَوْعِظَةِ وَ الِاجْتِهَادُ فِی النَّصِیحَةِ وَ الْإِحْیَاءُ لِلسُّنَّةِ وَ إِقَامَةُ الْحُدُودِ عَلَى مُسْتَحِقِّیهَا وَ إِصْدَارُ السُّهْمَانِ عَلَى أَهْلِهَا. فَبَادِرُوا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِ تَصْوِیحِ نَبْتِهِ
به یقین امام و پیشوا جز وظایفى که به امر خداوند برعهده او نهاده شده، وظیفه اى ندارد; یعنى ابلاغ مواعظ به همه مردم و تلاش و کوشش در خیرخواهى در تمام زمینه ها، احیاى سنّت پیامبر(صلى الله علیه وآله) (و اجراى تمام قوانین الهى) و اجراى حدود الهى نسبت به تمام مستحقّین، بدون تبعیض و بى کم و کاست، و احقاق حقوق و پرداختن سهم همگان (از بیت المال). امّا وظیفه شما این است که در فرا گرفتن علم بکوشید، پیش از آن که درخت آن بخشکد.

3⃣مبادرت به عمل:
حضرت در خطبه ۱۱۴ میفرمایند:
أُوصِیکُمْ عِبَادَ اللَّهِ بِتَقْوَى اللَّهِ الَّتِی هِیَ الزَّادُ وَ بِهَا الْمَعَاذُ....فَبَادَرُوا الْعَمَلَ وَ کَذَّبُوا الْأَمَلَ، فَلَاحَظُوا الْأَجَلَ
اى بندگان خدا! شما را به تقوا سفارش مى کنم، که هم زاد و توشه (سفر آخرت) است و هم پناهگاه (در برابر عذاب الهى)، ... مومنین واقعی کسانی هستند که در انجام اعمال نیک شتاب دارند و آرزوهاى دور و دراز را دروغ مى شمرند، از این رو همواره پایان زندگى و مرگ را در نظر دارند.

🔺همچنین خطبه ۱۸۳ میفرمایند: فَبَادِرُوا بِأَعْمَالِکُمْ تَکُونُوا مَعَ جِیرَانِ اللَّهِ فِی دَارِه‏
پس به اعمال نیکو مبادرت کنید، تا با همسایگان خدا در سراى او باشید

4⃣مبادرت به جهاد:
حضرت در نامه ۱ (در مسیر حرکت از مدینه به سمت عراق به اهل کوفه) فرمود:
قَامَتِ الْفِتْنَةُ عَلَى الْقُطْبِ فَأَسْرِعُوا إِلَى أَمِیرِکُمْ وَ بَادِرُوا جِهَادَ عَدُوِّکُمْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَل‏
و فتنه ها بر پایه های خود ایستاد. پس به سوی فرمانده خود بشتابید، و در جهاد با دشمن بر یک دیگر پیشی گیرید، به خواست خدای عزیز و بزرگ.

5⃣مبادرت به هدایت:
حضرت در خطبه ۲۱۴ میفرمایند:
فَطُوبَى لِذِی قَلْبٍ سَلِیمٍ أَطَاعَ مَنْ یَهْدِیهِ وَ تَجَنَّبَ مَنْ یُرْدِیهِ وَ أَصَابَ سَبِیلَ السَّلَامَةِ بِبَصَرِ مَنْ بَصَّرَهُ وَ طَاعَةِ هَادٍ أَمَرَهُ وَ بَادَرَ الْهُدَى قَبْلَ أَنْ تُغْلَقَ أَبْوَابُه‏
خوشا به حال آن کس که قلب سلیم دارد، از کسى که به هدایتش مى پردازد اطاعت مى کند و از آن کس که او را به پستى و هلاکت مى کشاند دورى مى جوید، در نتیجه با کمک کسى که او را بینا مى سازد و با اطاعت رهبر هدایت کننده اى که به او دستور مى دهد، راه سلامت را مى یابد و هدایت را پیش از آنکه درهایش بسته شود و اسبابش قطع گردد، به دست مى آورد.

6⃣مبادرت به فرصت:
در نامه ۳۱ آمده:
بَادِرِ الْفُرْصَةَ قَبْلَ أَنْ تَکُونَ غُصَّة
قبل از اینکه فرصتها از دست برود تبدیل به غصه شود مبادرت بورزید.

اللّهم نوّر قلوبنا بنورالفهم
.

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.

نام *

پست الکترونيک

سایت یا وبلاگ

پیام *

شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:

یا ، یا ، ، <strike> یا <s>، ، ، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، ، ، <a href="" title="">، ، <div align="">

کد امنیتی *

ارقام فارسی و انگلیسی پذیرفته می‌شوند

نظر بصورت خصوصی ارسال شود

پست الکترونیک برای عموم قابل مشاهده باشد

روزگارم #با_کـــریمان طی شده...

مدد ز غیر تو ننگ است یا علی مددی