شرح حکمت 179 نهج البلاغه :: روزگارم #با

شرح حکمت 179 نهج البلاغه

پخش و دانلود صوت

۰۳/۰۳/۳۱

محمد کاظمی نیا

نظرات (۱)

۰۳ تیر ۰۳ ، ۱۲:۰۴

یار علی

بسم الله الرحمن الرحیم
شرح حکمتها
۴۰۳/۳/۱۹ . ۱ذیحجه

💢 حکمت ۱۷۹ 💢

🔶وَ قَالَ (علیه السلام): اللَّجَاجَةُ تَسُلُّ الرَّأْیَ
لجاجت اندیشه درست را دور میسازد.

🟠 «تَسُلُّ» از ریشه «سَلَّ» در اصل به معناى بیرون کشیدن شمشیر از غلاف با نرمش و یا خارج کردن هر چیزى با مدارا و نرمى است. به فرزند هم به همین مناسبت سلیل مى گویند، چون از وجود دیگرى خارج شده است. و به اشخاصى که مخفیانه و به اصطلاح به طور قاچاقى از جایى مى گریزند و یا به جایى وارد مى شوند «متسلّلون» گفته مى شود.

🟡دچار تعصب شدن و پافشاری بر آن (تعصب قومی ، تعصب دینی) یک سلسله امور مقابل دیدگان را می گیرد.
بدون هیچ دلیل پافشاری کردن تعصب است.
با تحقیق دین را یاد گرفتن بی تعصبی است.
در جایی که علم ، قطعیت ،حجیت پیدا شود تعصب نیست ،باید بر روی حق پایداری کرد.
اما لجاجت اندیشه درست را ازبین برده یک جهل و انحراف ایجاد می کند.

🔴 علت : انسان لجوج از طرفی به مشورت تن نمی‌دهد.از طرف دیگر فکر او کامل و جامع نیست، علم به همه جوانب امور ندارد ،نوعاً دچار خطا میشود.
امیرالمومنین سلام الله علیه می فرماید: مَنِ اسْتَطَاعَ أَنْ یَمْنَعَ نَفْسَهُ مِنْ أَرْبَعَةِ أَشْیَاءَ فَهُوَ خَلِیقٌ بِأَنْ لَا یَنْزِلَ بِهِ مَکْرُوهٌ أَبَداً
هر که بتواند خود را از چهار چیز نگه دارد، شایسته آن است که هرگز ناراحتى نبیند .
قِیلَ وَ مَا هُنَّ .
عرض شد : آنها چیستند اى امیر مؤمنان؟
قَالَ الْعَجَلَةُ وَ اللَّجَاجَةُ وَ الْعُجْبُ وَ التَّوَانِی.
فرمود : شتابزدگى ، خیره سرى ، خودپسندى، و سستى .

🟠حکمت ۱۷۹را به دو نحو میشود معنا کرد:

1⃣ اگر کسی لجاجت کند اندیشه خودش از بین میرود
لذا معنای جمله حضرت این است: لجاجت اندیشه را از مسیر درست خارج میکند.
پافشاری بی مورد بر امری که درست بودن آن مشخص نیست، بلکه اشتباه بودن آن واضح است سر انجامی جز ضایع شدن عقل و دور شدن از حقیقت و شکست خوردن ندارد.

🔴انسان باید عاقلانه زندگی کند و اندیشه اش را به گونه ای به کار ببرد که هم خود از آن استفاده کند هم دیگران، ولی در برخی موارد عقل از کارکرد می افتد و اندیشه به درستی عمل نمی کند، از جمله آنها لجاجت است.

2⃣ اگر کسی لجاجت کند، اندیشه دیگران را به خطا می اندازد:
وقتی مسئول و رئیسی ببیند زیر دست و کارمندش مدام در حال لجاجت و مخالفت کردن است به ناچار او را از جایگاهی که دارد عزل و اخراج میکند (لجاجت نسبت به مسئول باعث میشود نظر او دور و عوض شود و شخص را عوض کند)

🟤 اگر چه از منظر امیرالمومنین جمله ؛ "مامورم و معذور" جمله کاملا خطایی است ولی برای پیشبرد اهداف هر مجموعه ای باید افراد با یکدیگر همراه و همدل باشند و اگر هر کسی بخواهد ساز خودش را بزند و مسیر خودش را پیش ببرد قطعا کار به نتیجه نمیرسد و مسئول باید توان مدیریت مجموعه و همدل کردن آنها را داشته باشد.
گاهی ریاست به سعه صدر است، گاهی به تشویق، گاهی به تجلیل از افراد پر کار و گاهی به اخراج افراد نااهل و لجوج منجر میشود.

↔️ معنای لجاجت:
لجاجت در اصل به معناى پافشارى، سرسختى و اصرار بر یک سخن یا یک کار است و معمولا در امور باطل به کار مى رود. اگر چه گاهی پافشاری بر حق نیز لجاجت نامیده میشود و معنای مثبت پیدا میکند.
لجاجت به سرگردانی منجر میشود. قرآن مجید میفرماید :
《لَلَجُّوا فِى طُغْیَانِهِمْ یَعْمَهُونَ؛ مومنون - ۷۵ 》
آنها در طغیانشان لجاجت می ورزند و در این وادى سرگردان مى مانند.

📙در تفسیر نور الثقلین در ذیل آیه ۷۵ مومنون داریم: وقتی مردم مکه مسلمان میشدند، کفار مکه آنچنان آنها را آزار میدادند که مجبور به فرار و تحمل رنجها میشدند. پیامبر آنها را نفرین کرد و در مکه قحطی شدیدی پیش آمد. ابوسفیان نزد پیامبر آمد و عرض کرد:
أَنْشُدُکَ اللَّهَ وَ الرَّحِمَ أَ لَسْتَ تَزْعُمُ أَنَّکَ بَعَثْتَ رَحْمَهً لِلْعَالَمِینَ؟
تو را قسم میدهم به خدا آیا تو خودت را رحمت برای همگان نمیدانی؟
پیامبر فرمود: آری
و ابوسفیان ازحضرت خواست دعا کند تا این قحطی تمام شود.
و بعد آیه ۷۵ مومنون نازل شد:
《وَ لَوْ رَحِمْنَاهُمْ وَکَشَفْنَا مَا بِهِمْ مِنْ ضُرٍّ لَلَجُّوا فِی طُغْیَانِهِمْ یَعْمَهُونَ 》
و اگر به آنان رحم کنیم و گرفتاریها و مشکلاتشان را برطرف سازیم، نه تنها بیدار نمی‌شوند، بلکه در طغیانشان لجاجت می‌ورزند و در این وادی سرگردان می‌مانند!

🟤 از این شان نزول آیه معلوم میشود اگر لجاجت در کار باشد حتی بعد از دیدن معجزه و مقام حضرت رسول، باز هم بر همان مسیر باطل خود اصرار میکنند و سرانجام به هلاکت می افتند.

🟠 مومن با لجاجت بیگانه است.
امام صادق سلام الله علیه می فرمایند:
سِتَّةٌ لاتَکُونُ فِى الْمُؤْمِنِ
شش چیز است که در مؤمن وجود ندارد
الْعُسْرُ وَالنَّکَدُ وَاللَّجاجَةُ وَالْکَذِبُ وَالْحَسَدُ وَالْبَغْىُ
- ناتوانى
- بخل
- لجاجت
- دروغ
- حسد
- ظلم و ستم بر دیگران.

🟡 سرچشمه لجاجت چیست؟

1⃣ حب ذات افراطى:
که سبب پافشارى بر رأى و عقیده خود مى شود.

2⃣ عجب وخود بزرگ بینى:
که سبب مى شود نظر خود را از همه برتر ببیند.

3⃣ بخل و حسادت:
که او را از پذیرش نظر دیگران باز مى دارد.

4⃣ جهل و نادانى:
که به انسان اجازه نمى دهد تمام جوانب مطلب را ببیند.

5⃣ تعصب شدید:
که سبب پافشارى بر امور باطلى مى شود که مورد تعصب اوست و دفاع بى دلیل از قوم و قبیله و خانواده و بستگان که سبب مى شود بر اعتقادات آنها پافشارى کند.

6⃣ عدم شجاعت در بازگشت از نظرات باطل و پذیرفتن نظرات صحیح است;
شجاعتى که متأسفانه در بسیارى از افراد وجود ندارد و همین امر گاه سبب مى شود عمرى در مسیر باطل بمانند و به پرتگاه ها کشیده شوند.

❌هشدار در مورد لجاجت ،
در احادیث فراوانی اشاره شده
بسیاری از جنگ ها از لجاجت پا میگیرند.

✴️امیرالمومنین صلواه الله علیه:
إیّاکَ وَمَذْمُومَ اللَّجاجِ فَإنَّهُ یُثِیرُ الْحُرُوبُ
از خصلت نکوهیده لجاجت بپرهیز که آتش جنگ ها را شعله ور مى سازد.

✴️ رسول خدا صلی الله علیه وآله:
الْخَیْرُ عادَةٌ وَالشَّرُّ لَجاجَةٌ
خوبى سبب مى شود که انسان به کار خیر عادت کند و انجام کارهاى بد ناشى از لجاجت است.

✴️امیرالمومنین سلام الله علیه:
اللَّجاجُ بَذْرُ الشَّرِّ
لجاجت بذر بدى هاست.

✴️امیرالمومنین صلواه الله علیه:
اللَّجاجُ أکْثَرُ الاْشْیاءَ مَضَرَّةً فى الْعاجِلِ وَالاْجِلِ
لجاجت زیان بارترین اشیا در دنیا و آخرت است.

✴️امیرالمومنین علیه السلام :
لامَرْکَبَ أجْمَحْ مِنَ اللَّجاجِ
هیچ مرکبى سرکش تر و چموش تر از مرکب لجاجت نیست.

✴️پیامبر صلواه الله علیه :
إیّاکَ وَاللَّجاجَةِ فَإنَّ أوَّلَها جَهْلٌ وَآخِرَها نَدامَةٌ
از لجاجت بپرهیز که آغازش نادانى و سرانجامش پشیمانى است.

🔻نکته ۱:
در مورد لجاجت مثبت در غرر الحکم امیرالمومنین آمده :
مَنِ اسْتَدَامَ قَرْعَ الْبَابِ وَ لَجَّ وَلَجَ
کسى که درى را بکوبد و اصرار ورزد و ایستادگى کند سرانجام در باز مى شود و وارد خواهد شد.

↔️الحاح و اصرارو لجاجت در دعا:

📙مرحوم کلینی درکتاب کافی شریف بَابُ الْإِلْحَاحِ فِی الدُّعَاءِ دارد. در این باب هم روایاتی را ذکر کرده که شخص نباید اصرار و لجاجت در دعا کند و هم روایاتی که باید اصرار در دعا داشت.

✴️پیامبر صلی الله علیه وآله :
رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً طَلَبَ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَاجَةً فَأَلَحَّ فِی الدُّعَاءِ
خداوند بنده‌ای را که از او طلب و حاجتی دارد و بر آن پافشاری می‌کند، مورد رحمت خویش می‌دهد.

✴️ امام صادق علیه السلام :
أَلِحَّ فِی الطَّلَبِ، فَإِنَّه یحِبّ إِلْحَاحَ الْملِحِّینَ مِنْ عِبَادِهِ الْموْمِنِین
در دعا و خواست خود اصرار داشته باش، چراکه خداوند اصرار مؤمنانی که بر دعای خود اصرار می‌کنند را دوست دارد.

✴️محمد بن مسلم میگوید به امام عرض کردم:
قُلْتُ لَهُ عَلِّمْنِی دُعَاءً
به من دعائى بیاموز.
فَقَالَ فَأَیْنَ أَنْتَ عَنْ دُعَاءِ الْإِلْحَاحِ فرمود:تو کجائى که دعاى الحاح را بخوانى_چرا دعای الحاح را نمی خوانی؟
قَالَ قُلْتُ وَ مَا دُعَاءُ الْإِلْحَاحِ فَقَالَ گفتم:دعاى الحاح چیست‌؟در پاسخ فرمود
اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ
بارخدایا! پروردگار هفت آسمان و آنچه میان آنهاست و پروردگار عرش بزرگ.
وَ رَبَّ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ رَبَّ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ رَبَّ مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ
و پروردگار جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و پروردگار قرآن عظیم و پروردگار محمد خاتم پیامبران،
إِنِّی أَسْأَلُکَ بِالَّذِی تَقُومُ بِهِ السَّمَاءُ وَ بِهِ تَقُومُ الْأَرْضُ وَ بِهِ تُفَرِّقُ بَیْنَ الْجَمْعِ وَ بِهِ تَجْمَعُ بَیْنَ الْمُتَفَرِّقِ
راستى من از تو خواهش دارم بدانچه آسمان بر آن برپاست و بدانچه زمین بدان برپاست و بدان پراکنده کنى جمع را و جمع کنى پراکنده را.
وَ بِهِ تَرْزُقُ الْأَحْیَاءَ
و زندگان را با آن روزى دهى
وَ بِهِ أَحْصَیْتَ عَدَدَ الرِّمَالِ وَ وَزْنَ الْجِبَالِ وَ کَیْلَ الْبُحُورِ
و شمار ریگها ، وزن کوهها و پیمانۀ دریاها را آمار کنى.
ثُمَّ تُصَلِّی عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ثُمَّ تَسْأَلُهُ حَاجَتَکَ وَ أَلِحَّ فِی الطَّلَب‏
سپس درود فرستى بر محمد و آل محمد و سپس حاجت خود را بخواهى و درخواست خود تکرار و اصرار کنى.

🔻نکته ۲:
اصرار و لجاجت در دعا امر ممدوحی است ولی طلبکار بودن از خدا و انتظار اجابت قطعی داشتن امر مذمومی است. ما باید در دعا پافشاری و اصرار کنیم.
نه! در نتیجه دعا.
خدا از اینکه کسی در خانه ی او را بکوبد خوشحال میشود ولی هرگز بدون حکمت و مصلحت حاجت کسی را بر آورده نمی کند.

🔴 تا الان ذکر شد :
" اللَّجَاجَةُ تَسُلُّ الرَّأْیَ " دو معنا دارد:

1⃣ شخص دارای لجاجت، اندیشه اش به خطا میرود.

2⃣ شخصی که لجاجت کند اندیشه دیگران را از مسیر حق خارج میکند و مجبور میشوند با او برخورد کنند.

3⃣ ولی یک مصداق مهم دیگر هم برای فرمایش حضرت قابل بیان است.

4⃣ لجاجت کودکان ممکن است والدین را از مسیر درست و اندیشه صواب خارج کند.

↩️ راهکار مواجهه با لجاجت کودکان چیست؟
برطرف کردن عوامل لجاجت.

⤵️ عوامل لجباز شدن کودکان:

1⃣ دخالت‌ بیش از حد والدین در کار فرزند:( بکن ، نکن های تکراری)
دخالت‌های زیاد پدر و مادر و گرفتن آزادی عمل از کودک، یکی از عوامل پیدایش لجاجت است.
+ سن دو سالگی سن ابراز شخصیت و اراده است، تصمیمات کودک در انجام کارها به جهت عدم رشد کافی عقل، بدون تعقل و بی‌حساب است.
+ بنابراین والدین اگر بخواهند کودکانی متعادل، با شخصیت، با اراده، دارای حسن‌ظن و غیر لجوج تربیت نمایند، حتی‌الامکان باید (با رعایت اعتدال و دوری از افراط و تفریط) به کودکان آزادی عمل بدهند و زیاده از حد در کارهای آن‌ها دخالت و امر و نهی نکنند؛
+ چراکه امر و نهی بیش از حد (این کار را بکن، این کار را نکن و...) موجبات خستگی و در نهایت پیدایش صفت لجاجت می‌شود.

🔻نکته:
امر و نهی نکردن به معنای عدم کنترل حتی به صورت غیر مستقیم نیست. به دلیل این‌که چه‌بسا کودک دست به کاری بزند که خطرات جانی، جسمی و روحی برای او داشته باشد. به جای امر و نهی باید شرایط ایجاد خطر را از دسترس کودک خارج کرد یا کنترل نامحسوس داشت.

2⃣ توهین و ملامت کردن:
یکی دیگر از زمینه‌های پیدایش لجاجت در افراد توهین و ملامت است، که البته اختصاص به کودکان ندارد؛ ولی از آنجا که کودکان نسبت به کارهایشان بیشتر در معرض مؤاخذه از سوی بزرگ‌ترها قرار می‌گیرند، در آن‌ها بیشتر نمود دارد.
امیرالمومنین سلام الله علیه:
الإفراطُ فی المَلامَةِ یَشُبُّ نِیرانَ اللَّجاجَةِ زیاده روى در سرزنش کردن، آتش لجاجت را شعله ور مى کند.

3⃣عدم آگاهی و توجه والدین
زمینه ساز لجاجت کودک:

🟡الف.
گاهی والدین به کودک قول می‌دهند ولی بعد از انجام دادن کار توسط کودک، به قول خود عمل نمی‌کنند و موجبات خشم و لجاجت کودک را فراهم می‌کنند. امام کاظم علیه السلام :
إِذَا وَعَدْتُمُ الصِّبْیَانَ فَفُوا لَهُمْ
هرگاه به کودکانتان وعده‌ای می‌دهید، عمل نمایید؛
فَإِنَّهُمْ یَرَوْنَ أَنَّکُمُ الَّذِینَ تَرْزُقُونَهُمْ
چراکه آن‌ها شما را رازق خود می‌دانند.
إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَیْسَ یَغْضَبُ لِشَیْ‏ءٍ کَغَضَبِهِ لِلنِّسَاءِ وَ الصِّبْیَانِ
و خداوند آنچنان که برای بچه ها و زنان خشمگین میشود برای چیزی خشمگین نمیشود.

🟡ب.
گاهی نیز والدین به کودک می‌آموزند که اگر کودک لج‌بازی کند و برخواسته‌های خود پافشاری کند، به هدفش می‌رسد و والدین کوتاه خواهند آمد.
+ بنابراین یک‌سری ازلج‌بازی‌های کودک آموخته شده است. در حالی که اگر واقعا حرف شما عاقلانه و به صلاح فرزند است نباید از حرف خود کوتاه بیایید.
+ اگر حرف شما بی مبنا و بی دلیل است از همان اول نباید او را محدود کنید و منع کنید.
+ فرزند اگر متوجه بشود با لجاجت به اهدافش میرسد، این حربه را بر علیه والدین و مصلحت خود به کار میبرد.

🟡ج.
یا گاهی اوقات مشغله های دیگری که والدین دارند، باعث میشود از توجه کافی به فرزندان غافل شوند و خود این غفلت و دیده نشدن، موجبات بد اخلاقی و غر زدن و لجاجت فرزند را به همراه داشته باشد.

🟡 د .
توجه به یک فرزند و غفلت از دیگری زمینه حسادت و لجاجت را پیش می آورد:
در روایت داریم:
أَنَّ النَّبِیَّ ص اَبْصَرَ رَجُلاً لَهُ وَلَدانِ فَقَـبَّلَ اَحَدَهُما وَ تَرَکَ الآْخَرَ .
پیامبر صلی الله علیه و آله کسى را دیدند که دو فرزند داشت . یکى را بوسید و دیگرى را رها کرد .
فَقالَ رَسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله : فَهَلاّ واسَیْتَ بَیْنَهُما ؛
پیامبر خدا به او فرمودند : چرا میان آنان یکسان عمل نکردى؟

🟠 جابر بن عبدالله انصاری میگوید:
دَخَلْتُ عَلَى النَّبِیِّ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ عَلَى ظَهْرِهِ وَ هُوَ یَجْثُو بِهِمَا
بر پیامبر وارد شدم و آن حضرت بر چهار دست و پا حرکت می‌کرد و امام حسن و امام حسین بر پشت حضرت سوار بودند
وَ یَقُولُ نِعْمَ الْجَمَلُ جَمَلُکُمَا وَ نِعْمَ الْعَدْلَانِ أَنْتُمَا
و پیامبر برای آن دو خم می‌شد و می‌فرمود: چه خوب شتری است شتر شما و چه خوب سوارکارانی هستید شما.

🟤داستان مسلمان شدن یهودی به خاطر بازی پیامبر با حسنین در نماز:
یک روز پیامبر اعظم صلی اللَّه علیه و آله با گروهی مشغول نماز بود.

+ امام حسین (ع) که کودکی بود، پهلوی آن حضرت بود، هر گاه که رسول خدا به سجده می‌رفت امام حسین (ع) آمده و بر پشت مقدس آن بزرگوار سوار می‌شد و پاهای خود را حرکت می‌داد.

+ وقتی رسول اکرم (ص)، می‌خواستند سر از سجده بر دارد امام حسین (ع) را می‌گرفت و در پهلوی خود می‌نشانید. موقعی که رسول خدا به سجده می‌رفت امام حسین (ع) نیز بر پشت مبارک آن حضرت سوار می‌شد و می‌گفت: حل حل.

+ امام حسین این عمل را همچنان انجام می‌داد تا پیامبر اکرم (ص) از نماز فراغت حاصل نمود. شخصی یهودی که شاهد این ماجرا بود، گفت: یا محمّد! شما با کودکان به شکلی برخورد می‌کنید که ما نمی‌کنیم!؟

+ پیامبر اکرم (ص) فرمود: اگر به خدا و رسول ایمان آورده باشید باید به کودکان ترحم کنید.
+ یهودی گفت: من به خدا و رسول ایمان میاورم. وقتی آن یهودی کرامت و عظمت رسول خدا را دید اسلام آورد.

🔻نکته:
اشتغال والدین دو نوع است:
اشتغال واقعی و اشتغال کاذب.
مرد باید سر کار برود، زن غذادرست میکند، ظرف میشوید، جارومیزند و... اینهااشتغالات واقعی هستند.
ولی گوشی بازی کردن، در بازارهای مجازی چرخیدن، سریال و فیلم دیدن، مدام تماس گرفتن، مدام مهمانی رفتن،رفیق باز بودن، فوتبال دیدن و... مشغله نیست.

🔴به فرمایش حضرت: آلت ریاست سعه صدر است. کسانی که فرزند دارند باید اوقات فراغتشان فرزند باشد.

اللهم اکرمنا بکرامهِ القران

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.

نام *

پست الکترونيک

سایت یا وبلاگ

پیام *

شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:

یا ، یا ، ، <strike> یا <s>، ، ، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، ، ، <a href="" title="">، ، <div align="">

کد امنیتی *

ارقام فارسی و انگلیسی پذیرفته می‌شوند

نظر بصورت خصوصی ارسال شود

پست الکترونیک برای عموم قابل مشاهده باشد

روزگارم #با_کـــریمان طی شده...

مدد ز غیر تو ننگ است یا علی مددی