شرح حکمت 163 نهج البلاغه :: روزگارم #با

شرح حکمت 163 نهج البلاغه

پخش و دانلود صوت

۰۳/۰۳/۰۷

محمد کاظمی نیا

نظرات (۱)

۰۹ خرداد ۰۳ ، ۰۸:۱۶

یار علی

بسم الله الرحمن الرحیم

شرح حکمتها

۴۰۳/۳/۷ . ۱۸ذیقعده

💢 حکمت ۱۶۳ 💢

♦️وَ قَالَ (علیه السلام): الْفَقْرُ، الْمَوْتُ الْأَکْبَرُ

فقر و تنگدستى مرگ بسیار بزرگست.

📕در برخی روایات به جای موت اکبر، موت احمر آمده است. در کتاب کافی شریف از امام صادق علیه السلام آمده :

الْفَقْرُ الْمَوْتُ الْأَحْمَرُ.

فقر مرگ سرخ است.

فَقُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْفَقْرُ مِنَ الدِّینَارِ وَ الدِّرْهَمِ

سوال کردم از امام، منطور شما از فقر نبود دینار و درهم است!

فَقَالَ لَا وَ لَکِنْ مِنَ الدِّینِ.

فرمود : خیر نبود دین است.

تعبیر به الْمَوْتُ الاَکْبَرُ (مرگ بزرگ تر) به این خاطر است که سختى مرگ یک بار است و سختى بى چیزى هر آن مشاهده می شود.

❌فقر و تنگدستی یکی از آفاتی است که درنهج البلاغه و روایات در مذمت آن مطالب متعددی آمده است:

💮 درحکمت ۳ می فرماید :

وَالْفَقْرُ یُخْرِسُ الْفَطِنَ عَنْ حُجَّتِهِ

فقر، انسان هوشمند را از بیان دلیل و حجت خود گنگ مى سازد.

💮 در حکمت ۵۶ فرمود :

وَالْفَقْرُ فِى الْوَطَنِ غُرْبَةٌ

فقیر حتى در وطن خود غریب است.

💮 درحکمت ۳۱۹ فرمود :

لِابْنِهِ مُحَمَّدِ ابْنِ الْحَنَفِیَّةِ یَا بُنَیَّ إِنِّی أَخَافُ عَلَیْکَ الْفَقْرَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنْهُ

به فرزند خود محمد حنفیه فرمود : من از فقری که بر تو وارد شود خوف دارم از ان فقر بخدا پناه ببر.

فَإِنَّ الْفَقْرَ مَنْقَصَةٌ لِلدِّینِ مَدْهَشَةٌ لِلْعَقْلِ دَاعِیَةٌ لِلْمَقْت‏

فقر سبب نقصان دین و مشوش شدن عقل و جلب کینه و غضب مى گردد.

💮در حکمت ۳۲۷ فرمود :

إذا بَخِلَ الْغَنِىُّ بِمَعْرُوفِهِ باعَ الْفَقیرُ آخِرَتَهُ بِدُنْیاهُ

هرگاه اغنیا از کمک به دیگران بخل بورزند فقرا آخرت خود را به دنیایشان مى فروشند.

💮 پیامبرص فرمود :

کادَ الْفَقْرُ أنْ یَکُونَ کُفْراً

نزدیک است که فقر انسان را به مرحله کفر برساند.

💮 پیامبرگرامی صلی الله علیه وآله فرمود:

الْفَقْرُ سَوَادُ الْوَجْهِ فِی الدَّارَیْنِ

فقر، رو سیاهی دو دنیا است.

❌وقتی فقر این مقدار آفت دارد، وظیفه تک تک افراد جامعه و بلکه وظیفه حاکمیت برطرف کردن فقر است.

💮پیامبر خدا ص فرمودند:

إنَّ مِنَ الذُّنُوبِ ذُنُوباً لا یُکَفِّرُها صَلاةٌ وَلا صَدَقَةٌ

بعضى از گناهان است که نماز و صدقه و زکات هم نمى تواند آن را جبران کند.

قیلَ یا رَسُولُ اللهِ فَما یُکَفِّرُها

عرض داشتند اى رسول خدا! پس چه چیز آن را جبران مى کند؟

قالَ الْهُمُومُ فی طَلَبِ الْمَعیشَةِ

فرمود: به فکر معیشت و زندگى بودن و براى آن تلاش کردن.

💮امیرالمومنین صلواه الله علیه :

مَنْ وَجَدَ ماء و َتُراباً ثُمّ افْتَقَرَ فَأَبْعَدَهُ اللهُ دور باد از رحمت خدا کسى که آب و زمینى به دست آورَد و باز هم فقیر باشد.

🔻نکته ۱:

همانگونه که در این حکمت و روایاتی شبیه آن در مذمت فقر سخن به میان آمده است ولی در برخی روایات مثل: الْفَقْرُ فَخْرِی وَ بِهِ أَفْتَخِرُ.

در سیره اهل بیت و در برخی از صحابه مثل ابوذر و سلمان نمونه هایی از فقر دیده میشود.

چگونه میتوان این دو دسته روایات را جمع کرد⁉️

فقر خوب است یا بد⁉️

⭕️پاسخ در چند وجه :

1⃣ فقر و غنا مطلبی است که بستگی به ظرفیت افراد دارد. همانگونه که غنا فساد زا است و انسان را مستکبر میکند، فقر هم آفاتی دارد ولی بسته به ظرفیت افراد شاید فقر برای عده ای بهتر باشد.

لذا اگر کسی، خود فقر را انتخاب کرده باشد، این خوب است ولی فقر تحمیلی که شخص کار نکند، یا بدون مشورت تجارت کند و ضرر کند اصلا پسندیده نیست. امیرالمومنین دارا بود ولی خودش زندگی فقیرانه را انتخاب کرده بود.

2⃣ احساس فقر بدترین مرگ است.

گاهی اوقات افراد فقیر نیستند ولی از آن جهت که احساس فقر میکنند مدام در رنج و زحمت و ناآرامی هستند. لذا احساس فقر بدترین مرگ است.

به امیرالمومنین عرض کردند:

مَا الْفَقْرُ قَالَ الْحِرْصُ وَ الشَّرَهُ

فقر چیست؟ فرمود: حرص به مال و زیاده خواهی خود فقر است.

انسان حریص هر چه داشته باشد باز هم احساس فقر میکند.

3⃣ اهل بیت هیچگاه توصیه به فقر نکرده اند و اگر هم جایی صحبت از فقر است، مقصود زهد و بی رغبتی به دنیا است. یعنی دارا بودن هیچ ایرادی ندارد. آنچه مشکل آفرین است دل بستگی است.

🔻نکته ۲:

زهد و مثل فقرا بودن بر مسئولین لازم است. حکمت ۲۰۹ امیرالمومنین برای عیادت به خانه علاءِ بن زیاد رفت و خانه بزرگ او را دید و او را تشویق کرد از همین خانه بزرگ و امکانات و ثروت بهشت را برای خودش بخرد.

در این هنگام علاء که سخن حضرت را راجع به خانه بزرگ خود شنید از برادر خود شکایت کرد.

فقال له: یا امیرالمومنین اَشکُوا اِلیکَ اَخی عاصم بن زیاد

از برادر خود عاصم به حضرت شکوه کرد .و حضرت علت را جویا شد.

لَبِسَ العَباءهََ و تَخَلّی منَ الدنیا

برادرم لباس زهد پوشیده و دست از دنیا کشیده ، از مردم و خانواده دور شده و به خلوتی و عبادت و ذکر مشغول شده.

قال: عَلَیَّ بِهِ

حضرت برادر او را طلبید وقتی بنزد حضرت آمد.فرمود:

یا عُدَی نفسه لقدِ اسْتَهامَ بک الخبیث

حضرت با سخن تندی او را سرکوب کرد که فکر زهد های ظاهری از سر او بیرون بپرد. فرمود:

ای دشمن کوچک خود[عُدئ]

این زهد و تقوا نیست ، با خود دشمنی کردی.

شیطان تو را سرگردان کرده.[استهام] تو را به بازی گرفته ،راه درست را به اشتباه میروی ،این مسیر شیطان است.

اَما رحِمتَ اهلکَ و وَلدَک

مشکل دوم تو ،به‌خانواده ظلم کردی.

(کار کردن ، تلاش ،و خرج معاش فراهم کردن از صفت متقین است.) ایا به خانواده رحم نمی کنی !!!

برای تامین معاش از برادر تو کمک بگیرند!!

نفقه او بر تو واجب نیست!!

اَ تَرَیَ اللهَ اَحلَ لکَ الطیبات وهو یَکرَهُ اَن تاخُذَها

آیا تو فکر میکنی خدا اموری را حلال کرده طیبات رابرای استفاده مردم قرار داده

واز طرف دیگر خدا کراهت داشته باشد که امور حلال استفاده بشود!!

آیا اینگونه گمان میکنی که خود را از دنیا محروم میکنی!!

انت اَهوَنُ علی اللهِ ذالک

تو کوچکتر از آنی که خدا بتو بگوید نخور و استفاده نکن.این امر برای خواص و اولیا هست.

تو ریز تر از آن هستی که خدا بترسد چیزی را که دوست نداشت و کراهت داشت آنرا حلال و طیب کند. بر خود سخت نگیر و طیبات را استفاده کن.

《ولا تَنسَ نَصیبَک منَ الدنیا؛ قصص - ۸۷》

خدا حلالها را برای مومنین قرار داده، فراموش نکن بهره خود از دنیا را بگیر.

قال یا امیرالمومنین انتَ فی خشونةِ مَلبَسَک و جَثوبَةِ مَاکَلَک

عاصم بی ادبی کرد و گفت:

شما هم اینگونه اید لباس خشن[ملبَسک] می پوشید و غذای خشک و سخت [جشوبه]می خورید.[ماکَلَک]

چرا ما را نهی می کنید.!!

وَیحَکَ اِنّی لَستُ کاَنتَ

وای برتو [ویحَکَ] من مثل تو نیستم ، من مسئولیت اجتماعی دارم ،من پیشوا، امام ودر مقابل دیدگان مردم هستم .

اِنَّ اللهَ تعالی فرَضَ علی اَئمَهِ الحقِّ اَن یُقَدروا انفسَهم بضَعَفَةِ الناس

خداوند از بزرگان و ائمه عهد گرفته باید خود را با ضعیف ترین مردم بسنجند نه با اهل رفاه. از من تعهد گرفته مانند ضعیف ترین باشم از تو چنین تعهدی گرفته نشده.

در این امور خود را با من مقایسه نکن. از دار دنیا یک دست لباس و یک قرص نان دارم شما نمی توانید مانند من باشید. از شما چنین چیزی خواسته نشده.

کیلا یَتَبَیَغُ بالفقیرِ فقرُهُ

حکام و سردمداران باید ساده باشند تا فقیر در فقر خود هیجان و طغیان[یَتبیغ] نکند. مبادا خدا را عبادت نکند و خدا را ظالم ببیند.

وقتی فقیر حاکمان خودرا به مانند خود ساده و ضعیف ببیند ، فقر او را در مقابل خدا به گردنکشی نمی کشاند.

من میتوانستم عسل خالص ناب و نان گندم بخورم ولی نمیخورم چون مردم فقیرند.

🔻نکته ۳:

برخی شارحین (مرحوم خوئی) میفرمایند: این حکمت؛

اولا در مورد فقر مادی نیست،

ثانیا در مذمت فقر نیست، در مدح فقر است:

ما یک مرگ عادی داریم که همه می میرند.

یک مرگ اختیاری داریم که حقیقت مرگ دل بریدن ازدنیا و شهوات و ... است.

کسانی که فقیر الی الله میشوند.

《 یا أَیُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ؛ فاطر - ۱۵》

به مرگ با عظمت تر که همان دل بریدن از دنیا است رسیده اند.

اللهم اخرجنا من ظلمات الوهم

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.

نام *

پست الکترونيک

سایت یا وبلاگ

پیام *

شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:

یا ، یا ، ، <strike> یا <s>، ، ، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، ، ، <a href="" title="">، ، <div align="">

کد امنیتی *

ارقام فارسی و انگلیسی پذیرفته می‌شوند

نظر بصورت خصوصی ارسال شود

پست الکترونیک برای عموم قابل مشاهده باشد

روزگارم #با_کـــریمان طی شده...

مدد ز غیر تو ننگ است یا علی مددی