شرح حکمت 114نهج البلاغه :: روزگارم #با

شرح حکمت 114نهج البلاغه

پخش و دانلود صوت

۰۲/۱۲/۱۶

محمد کاظمی نیا

نظرات (۱)

۱۷ اسفند ۰۲ ، ۰۸:۵۰

رحیمی نژاد

بسم الله الرحمن الرحیم
شرح حکمتها
۴۰۲/۱۲/۱۶ . ۲۵شعبان

💢 حکمت ۱۱۴ 💢

💠وَ قَالَ (علیه السلام): إِذَا اسْتَوْلَى الصَّلَاحُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ
امیرالمومنین علی علیه السلام فرمود: وقتی صلاح وصفا ، خوبی بر زمانه و مردم آن زمان مسلط و آشکار شود،

💠ثُمَّ أَسَاءَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ لَمْ تَظْهَرْ مِنْهُ حَوْبَةٌ
سپس در این فضای صلح وصفا، فردی گمان سوءیی نسبت به کسی داشته باشد.
در حالی که گناهی[حَوْبَةٌ] از آن شخص ظاهر نشده است ،

💠 فَقَدْ ظَلَمَ
شخص بد گمان به آن شخص ظلم کرده ؛

💠وَ إِذَا اسْتَوْلَى الْفَسَادُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ
و هنگامی که فساد و منکر بر زمانه و اهل زمان غالب گشته است،

💠فَأَحْسَنَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ، فَقَدْ غَرَّرَ
در چنان فضای منکر شخص بدون دلیل به دیگری خوش گمان باشد، او در واقع خودش را فریب داده است.

♻️اصل در اسلام بر حسن ظن و خوش گمانی است:قرآن کریم میفرماید:
《 یا أیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إجْتَنِبُوا کَثیراً مِنَ الظَّنِّ إنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إثْمٌ؛ حجرات - ۱۲ 》
اى کسانى که ایمان آورده اید از بسیارى از گمان ها بپرهیزید چرا که بعضى از آنها گناه است.

✅️ گمان، گناه است.
در روایات فراوان در مورد حسن ظن مطلب داریم.
أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ نَظَرَ إِلَى اَلْکَعْبَةِ
رسول اکرم نگاهی به کعبه کردند و فرمودند:
فَقَالَ مَرْحَباً بِالْبَیْتِ مَا أَعْظَمَکَ وَ أَعْظَمَ حُرْمَتَکَ عَلَى اَللَّهِ
آفرین به تو خانه، چقدر نزد خدا بزرگ و محترمى!
وَ اَللَّهِ لَلْمُؤْمِنُ أَعْظَمُ حُرْمَةً مِنْکَ
امّا به خدا قسم حرمت مؤمن از تو بیشتر است؛
لِأَنَّ اَللَّهَ حَرَّمَ مِنْکَ وَاحِدَةً وَ مِنَ اَلْمُؤْمِنِ ثَلاَثَةً
زیرا خداوند از تو یک چیز را حرام کرد و از مؤمن سه چیز را:
مَالَهُ وَ دَمَهُ وَ أَنْ یُظَنَّ بِهِ ظَنَّ اَلسَّوْءِ.
_ مال ،
_ خون ،
_ گمان بد بردن به او را.
مومن، مقامش از کعبه بالاتر است.

♻️مرحوم کلینی در کافی بابی دارد به نام باب تهمت و سوء ظن.
امام صادق علیه السلام فرمود:
إِذَا اتَّهَمَ الْمُؤْمِنُ أَخَاهُ انْمَاثَ الْإِیمَانُ مِنْ قَلْبِهِ کَمَا یَنْمَاثُ الْمِلْحُ فِی الْمَاءِ.
اگر کسی به مومنی سوء ظن داشته باشد، ایمانش حل می شود همانطور که نمک در آب حل وذوب می شود.

❇️ ایمان، با سوء ظن به مومن از بین می رود. امیرالمومنین فرمود:
ضَعْ أَمْرَ أَخِیکَ عَلَى أَحْسَنِهِ
کارى که از برادر دینى تو سر زند به بهترین صورت برداشت کن .
حَتَّى یَأْتِیَکَ مَا یَغْلِبُکَ مِنْهُ
مگر آنکه کارى کند که این راه را بر تو ببندد
وَ لَا تَظُنَّنَّ بِکَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَخِیکَ سُوءاً
و هیچگاه به سخنى که از برادر دینى خود مى‌شنوى گمان بد مبر.
وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِی الْخَیْرِ مَحْمِلًا.
در صورتى که راهى براى توجیه آن داشته باشى.

✅️حتی در زمانه ای هم که فساد شایع شده است، نسبت به افرادی که میشناسید و اطمینان دارید، سوء ظن نداشته باشد.
امیر المومنین در خطبه ۱۴۱ فرمود:
أَیُّهَا النَّاسُ مَنْ عَرَفَ مِنْ أَخِیهِ وَثِیقَةَ دِینٍ وَ سَدَادَ طَرِیقٍ فَلَا یَسْمَعَنَّ فِیهِ أَقَاوِیلَ الرِّجَال‏...
ای مردم، هر کس از برادر مومنش استحکام ایمان وپایداری در راه دین ببیند ، به گفته های دیگرا ن در باره او نباید اعتنا کند.

❎ ولی در زمانی که ظلم و فساد همه گیر شد، اعتماد به افراد باید با احتیاط همراه باشد.
نه به این معنا که به افراد سوء ظن داشته باشیم، بلکه به این معنا که به راحتی اعتماد نکنیم.

❇️به طور کلی اصل بر حسن ظن است مگر در دو مورد:

1⃣ جایی که زمانه فاسد شده باشد.و ما افراد را نمی شناسیم.

2⃣ جایی که با دشمن صلح نامه نوشته باشیم. درنامه ۵۳ نهج البلاغه آمده است: وَلاَ تَدْفَعَنَّ صُلْحاً دَعَاکَ إِلَیْهِ عَدُوُّکَ وَلِلَّهِ فِیهِ رِضًى،
هرگز صلحى را که از جانب دشمن پیشنهاد مى شود و رضاى خدا در آن است رد مکن،
فَإِنَّ فِی الصُّلْحِ دَعَةً لِجُنُودِکَ
چرا که در صلح براى سپاه تو آرامش و سبب تجدید قوا
وَرَاحَةً مِنْ هُمُومِکَ وَأَمْناً لِبِلاَدِکَ،
و براى خودتو مایه راحتى از همّ و غم ها و براى کشورت موجب امنیّت است;
وَلَکِنِ الْحَذَرَ کُلَّ الْحَذَرِ مِنْ عَدُوِّکَ بَعْدَ صُلْحِهِ،
اما پس از صلح سخت از دشمن، برحذر باش،
فَإِنَّ الْعَدُوَّ رُبَّمَا قَارَبَ لِیَتَغَفَّلَ،
زیرا دشمن گاه نزدیک مى شود که غافلگیر سازد،
فَخُذْ بِالْحَزْمِ وَاتَّهِمْ فِی ذَلِکَ حُسْنَ الظَّنِّ...
بنابراین دوراندیشى را به کار گیر و در این مورد خوش بینى را کنار بگذار.

✅️ در مواجهه با دشمن، حتی اگر صلح نامه هم امضاء کردید،شما همیشه باید سوء ظن داشته باشید.

✅️ نکته ۱:
تعبیر حضرت به " فَقَدْ ظَلَمَ "
(اگر بدون دلیل به برادر مومنی سوء ظن داشته باشی قطعا ظلم کرده ای):
به چه کسی ظلم کردی؟

1️⃣هم میتواند ظلم به مومن باشد، چون گمان بی جا به او برده ایم.

2️⃣هم میتواند ظلم به خود باشد، چون خودمان را از خیرات و برکات وهمنشینی و استفاده از مشورت های مومن محروم کرده ایم

✅️ نکته ۲:
گاهی حسن ظن و سوء ظن مربوط به زمان است. مثل همین حکمت ۱۱۴.
گاهی حسن ظن و سوء ظن مربوط به خود شخص است .
حضرت در حکمت ۱۵۹ میفرماید:
مَنْ وَضَعَ نَفْسَهُ مَوَاضِعَ التُّهَمَةِ فَلَا یَلُومَنَّ مَنْ أَسَاءَ بِهِ الظَّن‏
کسی که خود را در جایگاه سوء ظن و تهمت قرار داده است هیچ کسی غیر از خود را ملامت نکند.

✅️ نکته۳:
زمانه فساد چه زمانه ای است؟
در نهج البلاغه سه زمان بیان شده که در آن اتفاقات ناگواری می افتد و هر زمانی ویژگی هایی دارد.

❌در زمان حکومت حاکم نالایق‌.
حضرت درحکمت ۱۰۲ فرمود:
یَأْتِی عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ لَا یُقَرَّبُ فِیهِ إِلَّا الْمَاحِلُ
زمانى بر مردم فرا مى‌رسد که تنها حیله‌گرانِ سخن‌چین، مقرّبند،
وَ لَا یُظَرَّفُفِیهِ إِلَّا الْفَاجِرُ
وتنها فاجرانِ بدکار، زیرک شمرده مى‌شوند،
وَ لَا یُضَعَّفُ فِیهِ إِلَّا الْمُنْصِفُ
و افراد باانصاف، ضعیف و ناتوان محسوب خواهند شد؛
یَعُدُّونَ الصَّدَقَةَ فِیهِ غُرْماً
در آن زمان کمک به نیازمندان خسارت و ضرر میدانند ،
وَ صِلَةَ الرَّحِمِ مَنّاً
و صله رحم که حق مسلم خویشاوندان است منت بحساب می آید.
وَ الْعِبَادَةَ اسْتِطَالَةً عَلَى النَّاسِ
و عبادت که وظیفه هر انسانى در پیشگاه خداست وسیله برترى‌جویى بر مردم خواهد بود؛
فَعِنْدَ ذَلِکَ یَکُونُ السُّلْطَانُ بِمَشُورَةِ [الْإِمَاءِ] النِّسَاءِ وَ إِمَارَةِ الصِّبْیَانِ وَ تَدْبِیرِ الْخِصْیَانِ
و آن زمانی است که حکومت به مشورت زنان( بر اساس خواسته و شهوات) وفرمانروایى کودکان و تدبیرخواجه‌هاست.

❌در زمان فساد علما و دینداران:
در حکمت ۳۹۶ فرمود:
یَأْتِی عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ لَا یَبْقَى فِیهِمْ مِنَ الْقُرْآنِ إِلَّا رَسْمُهُ وَ مِنَ الْإِسْلَامِ إِلَّا اسْمُهُ
روزگارى بر مردم فرا مى رسد که درمیان آن ها از قرآن چیزى جز خطوط و از اسلام جز نام باقى نخواهد ماند.
وَ مَسَاجِدُهُمْ یَوْمَئِذٍ عَامِرَةٌ مِنَ الْبِنَاءِ خَرَابٌ مِنَ الْهُدَى
مساجد آنها در آن زمان از جهت بنا آباد و محکم ولى از جهت هدایت خراب و ویران است.
سُکَّانُهَا وَ عُمَّارُهَا شَرُّ أَهْلِ الْأَرْضِ
ساکنان مساجد و آبادکنندگان آن بدترین مردم روى زمین اند.
مِنْهُمْ تَخْرُجُ الْفِتْنَةُ وَ إِلَیْهِمْ تَأْوِی الْخَطِیئَة فتنه و فساد از آن ها برمى خیزد و خطاها به آن ها بازمى گردد.

❎در زمانی که بخل و حق خوری، جای انفاق و بخشش را میگیرد .

❇️درحکمت ۴۶۸ آمده است:
یَأْتِی عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ عَضُوضٌ
زمانى بر مردم فرا مى ‏رسد که ثروتمندان بر آنچه در دست دارند،
یَعَضُّ الْمُوسِرُ فِیهِ عَلَى مَا فِی یَدَیْهِ وَ لَمْ یُؤْمَرْ بِذَلِکَ...
دندان مى ‏فشارند در حالى که چنین دستورى به آن‏ها داده نشده است بلکه به عکس خداوند سبحان مى‏ فرماید: «احسان و بخشش را در میان خود فراموش نکنید» و در آن زمان اشرار و بدان بر مردم مسلط مى ‏شوند و نیکان و پاکان را خوار مى‏ کنند و مردم بینوا هستى خود را از روى اضطرار (به قیمت کم) مى ‏فروشند در حالى که پیامبر صلى الله علیه و آله از چنین معامله‏ اى نهى فرموده است.
إِذَا اسْتَوْلَى الصَّلَاحُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ وقتی صلاح و خوبی بر زمانه و مردم مسلط و آشکار شود،
ثُمَّ أَسَاءَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ لَمْ تَظْهَرْ مِنْهُ حَوْبَةٌ فقد ظَلَم
سپس کسی گمان سوءی نسبت به کسی داشته باشد.در حالی که گناهی از آن شخص ظاهر نشده است ،
شخص بد گمان به آن شخص ظلم کرده ؛

✅️ نکته ۴ :
آیا سوء ظن امری اختیاری است یا غیر اختیاری؟
برای بعضی افراد این سوال به وجود آمده است که معمولا سوء ظن امری اختیاری نیست که بتوانیم آن را کنترل کنیم یا نسبت به آن مجازات شویم. این افراد به روایتی از پیامبر تمسک پیدا میکنند:
ثَلَاثٌ لَا یَسْلَمُ مِنْهَا أَحَدٌ
فرمود: سه چیز است که هیچکس از آن سالم نمى‌ماند، و وسوسه‌ها در درون قلب غالب اشخاص پیدا مى‌شود.
_ الطِّیَرَةُ (فال بد)
_ وَ الْحَسَدُ (حسد)
_ وَ الظَّنُّ (سوء ظن)

♻️اگر چه طبق حدیث پیامبر اصل بد گمانی شاید در وجود انسان باشد و به طور ناخواسته بر قلب و فکر انسان عارض شود، ولی ادامه دادن به آن سوء ظن و ترتیب اثر دادن به آن کاملا اختیاری است.

♻️لذا در ادامه همان روایت، شخصی از پیامبر میپرسد:
قِیلَ فَمَا نَصْنَعُ
عرض کردند پس چه کنیم؟
قَالَ إِذَا تَطَیَّرْتَ فَامْضِ
هنگامى که فال بد زدى اعتنا مکن و بگذر.
وَ إِذَا حَسَدْتَ فَلَا تَبْغِ
و هنگامى که حسد در دلت پیدا شد عملا کارى بر طبق آن انجام مده.
وَ إِذَا ظَنَنْتَ فَلَا تُحَقِّق‏
و هنگامى که سوء ظن پیدا کردى آن را نادیده بگیر.
اصل سوء ظن، اگر اختیاری نباشد ولی استمرار و ادامه این اخلاق دست خود انسان است.

♻️باید در مقابل سوء ظن ایجاد شده، اعتماد قبلی را مخدوش نکرد.
راوی با امام کاظم میگوید:
جُعِلْتُ فِدَاکَ
شخصی خدمت امام کاظم رسید و فرمود: قربانت گردم
اَلرَّجُلُ مِنْ إِخْوَانِی یَبْلُغُنِی عَنْهُ اَلشَّیْءُ اَلَّذِی أَکْرَهُهُ فَأَسْأَلُهُ عَنْ ذَلِکَ فَیُنْکِرُ ذَلِکَ
گاهى از برادران دینى ما سخنى بگوش من میرسد که ناراحت میشوم و چون از خودش میپرسم منکر مى‌شود.
وَ قَدْ أَخْبَرَنِی عَنْهُ قَوْمٌ ثِقَاتٌ
با اینکه مردمان موثق و مورد اعتمادى آن را از قول او براى من نقل کرده‌اند؟
فَقَالَ لِی یَا مُحَمَّدُ کَذِّبْ سَمْعَکَ وَ بَصَرَکَ عَنْ أَخِیکَ
امام فرمود: اى محمد گوش و چشم خود را در مورد برادر دینیت دروغگو شمار و بهر اندازه مى‌توانى کار او را حمل بر صحت کن.
فَإِنْ شَهِدَعِنْدَکَ خَمْسُونَ قَسَامَةً
و اگر پنجاه نفر شاهد قسم‌خور که در موارد خاصى قسم میخورند و مورد قبول واقع مى‌شود در حضور تو نسبت باو قسم خوردند، این پنجاه نفر را کنار بگذار و اعتمادت را به هم نزن.

اللهم نعوذ بک من شرور انفسنا
.

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.

نام *

پست الکترونيک

سایت یا وبلاگ

پیام *

شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:

یا ، یا ، ، <strike> یا <s>، ، ، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، ، ، <a href="" title="">، ، <div align="">

کد امنیتی *

ارقام فارسی و انگلیسی پذیرفته می‌شوند

نظر بصورت خصوصی ارسال شود

پست الکترونیک برای عموم قابل مشاهده باشد

روزگارم #با_کـــریمان طی شده...

مدد ز غیر تو ننگ است یا علی مددی