شرح حکمت 92نهج البلاغه :: روزگارم #با

شرح حکمت 92نهج البلاغه

پخش و دانلود صوت

۰۲/۱۱/۲۳

محمد کاظمی نیا

نظرات (۱)

۲۳ بهمن ۰۲ ، ۲۰:۴۲

یار علی

بسم الله الرحمن الرحیم

شرح حکمتها

۴۰۲/۱۱/۲۳ . ۲شعبان

💢 حکمت ۹۲ 💢

🔷وَ قَالَ (علیه السلام): أَوْضَعُ الْعِلْمِ مَا وُقِفَ عَلَى اللِّسَانِ

بی ارزش ترین علم آنست که متوقف بر زبان باشد.

پایین ترین درجه ی علم محدود است به زبان.فراتر از زبان نمیرود (خوب نوشتن، خوب سخن گفتن)

❌پایینترین درجه علم : علم باشد و عمل نباشد آن کفران نعمت است.

عالمی که علم دارد مطابق علم عمل نکند عین جاهل است.

🔷 وَ أَرْفَعُهُ مَا ظَهَرَ فِی الْجَوَارِحِ وَ الْأَرْکَانِ

بالاترین علم نیز آن است که در جسم و روح انسان آشکار باشد.

(جوارح جمع جارحه به معناى اعضاى بدن، و ارکان اشاره به اعضاى مهم و رئیس بدن دارد مانند چشم ، زبان ، دست ، قلب و دل)

❌بالاترین درجه علم : علم در چشم معلوم باشد و تبدیل به عمل شود‌.

مرتبه بالای علم در اعضای او ظاهر و مطابق با دانسته ها عمل شده باشد.

🌀اگر چه علم ارزش ذاتی دارد و "دانستن" یک ارزش است ولی نکته مهم آنست که علم یک وسیله است برای عمل.

اگر پزشکی همه مطالب علمی را بداند ولی هیچ بیماری را درمان نکند این علم به ضد ارزش تبدیل میشود.

عالمی هم که از دانسته هایش برای رشد و هدایت خود استفاده نکند و علم را به کار نبندد، علم او بی ارزش بلکه ضد ارزش میشود و چه بسا همین علم باعث گرفتاری و جهنمی شدن او بشود چون محاسبه عالم و جاهل متفاوت است.

❄️ علم باید تغییر ایجاد کند، یا در باور، یا دراخلاق، یا در شخص، یا در خانواده.

علمی که نتواند تغییرایجاد کند همان جهل است. امام صادق سلام الله علیه :

مَنْ لَمْ یُصَدِّقْ فِعْلُهُ قَوْلَهُ فَلَیْسَ بِعَالِمٍ

کسی که حرف و عملش یکی نباشد،اگر چه علم داشته باشد ولی عالم نیست.

💦علم برای عمل است، در حکمت ۲۷۴ فرمودند:

لَاتَجْعَلُوا عِلْمَکُم جَهلاً وَ یَقِینَکُم شَکّاً اِذَا عَلِمتُم فَاعمَلُوا وَ اِذا تَیَقَّنتُم فَاقدِمُوا

علم خود را به جهل و نادانى ، و یقین خود را شک قرار ندهید ، زمانى که دانستید عمل کنید و وقتى یقین کردید اقدام کنید!

❌چگونه مى شود که علم تبدیل به جهل شود؟

وقتى که به آن عمل نشود.

دانستن علم تکلیف و مسئولیت می آورد.موظف به انجام دانستنیها میشود.

چه بسیار جاهلانی که در قیامت محاسبه آنها زود تمام شده و رد می‌شوند.

و بسیار عالمانی که می دانستند و عمل نکرده گرفتار می‌شوند.

❄️ علم افضل است ، عالم افضلیت دارد، برتر از دماء شهداست. اما علمی که سیاه کننده ورق ها نباشد.

با دهها جلد کتاب نوشتن و کتاب خواندن کسی عالم نمیشود. معیار علم و عالم در بکار گیری آنست.

❄️ پناه بردن بر خدا از علم بی عمل که رسول خدا (ص) در این مورد فرمودند:

أللّهُمَّ إنّى أعُوذُ بِکَ مِنْ عِلْم لا یَنْفَعُ

خدایا به تو پناه مى برم از علمى که سودى نمى بخشد

وَمِنْ قَلُب لا یَخْشَعُ

و قلبى که خشوع در آن نیست.

وَمِنْ نَفْسٌ لا تَشْبَعُ

و نفسى که هرگز سیر نمى شود.

وَمِنْ دَعْوَة لایُسْتَجابُ لَها

و دعایى که هرگز مستجاب نمى گردد.

شاید بتوان از بخش آخر حدیث که عدم استجابت است این نکته را برداشت کرد که علم بی فایده و قلب غیر خاشع و نفس زیاده خواه عوامل عدم استجابت هستند.

◀️ علم نافع کدام است ؟

پیامبر گرامی صلی الله علیه وآله فرمود :

اَلْعِلْمُ عِلْمَانِ

علم ،دو نوع علم است:

عِلْمٌ فِی اَلْقَلْبِ فَذَلِکَ اَلْعِلْمُ اَلنَّافِعُ

علمى در دل که علم سودمند است

وَ عِلْمٌ فِی اَللِّسَانِ فَذَلِکَ حُجَّةٌ عَلَى اَلْعِبَادِ .

و علمى در زبان که حجت است بر علیه بندگان.

🌀عالم با عمل خود میتواند جانشین پیامبر باشد.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اللَّهُمَّ ارْحَمْ خُلَفَائِی ثَلَاثاً

پیامبر دعا کردند :خدایا بر جانشینان من رحم کن و سه مرتبه تکرار کردند.

قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَنْ‏ خُلَفَاؤُکَ

سوال شد ای رسولخدا جانشینان شما چه کسانی هستند.

قَالَ الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ حَدِیثِی وَ سُنَّتِی ثُمَّ یُعَلِّمُونَهَا أُمَّتِی.

فرمود: انان که حدیث و سنت ما را می آموزند عمل می کنند و به دیگران تعلیم می دهند.

علمی که به عمل تبدیل نشود و در حد دانستن بماند علم لا ینفع است.

💎 امام صادق سلام الله علیه هم در این مورد فرمودند :

إِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الْأَنْبِیَاء

علما وارثان انبیاء هستند .

⏪ آفات عالم بی عمل :

1⃣دچار سرگردانی و حسرت طولانی خواهد شد: در خطبه ۱۱۰ فرمود:

وَإِنَّ الْعَالِمَ الْعَامِلَ بِغَیْرِ عِلْمِهِ

به یقین، عالمى که به غیر علمش عمل مى کند.

کَالْجَاهِلِ الْحَائِرِ الَّذِی لاَ یَسْتَفِیقُ مِنْ جَهْلِهِ;

همچون جاهل سرگردانى است که هرگز از جهل خویش به خود نمى آید!

بَلِ الْحُجَّةُ عَلَیْهِ أعْظَمُ، وَالحَسْرَةُ لَهُ أَلْزَمُ،

بلکه حجّت بر او عظیم تر و حسرتش پایدارتر است.

وَهُوَ عِنْدَ اللهِ أَلْوَمُ

او در پیشگاه خدا سزاوار سرزنش است.

2⃣ با عمل نکردن به علم، آن را پس می گیرند امام صادق ع فرمود :

الْعِلْمُ یَهْتِفُ بِالْعَمَلِ

علم، عمل را فرا مى خواند.

فَإِنْ أَجَابَهُ وَإِلاَّ ارْتَحَلَ عَنْهُ

اگر اجابت کرد باقى مى ماند واگر اجابت نکرد از دست او کوچ مى کند.

🔀 از طرف دیگر داریم که شما به دانسته ها عمل کنید، خدا ندانسته ها را به شما می آموزد.امام باقر علیه السلام: مَن عَمِلَ بِما یَعلَمُ عَلَّمَهُ اللّه ُ ما لا یَعلَمُ

هر که به آنچه مى داند عمل کند، خداوند به او آن بیاموزد آنچه که نمى داند.

چون شکر هر چیزی متناسب با همان است، شکر علم هم عمل کردن به آن است و از آنجایی که،

" لَئِن شَکَرتُم لَأَزیدَنَّکُم"

کسی که اهل عمل باشد خدای متعال علمش را زیاد میکند.

📘 در کتاب شریف غررالحکم از امیرالمومنین نقل است.:

انَّکُم اِلَى العَمَلِ بِمَا عَلِمتُم أَحوَجَ مِنکُم اِلَى تَعَلُّمِ مَالَم‌تَکُونُوا تَعْلَمُونَ

شما به عمل کردن آنچه را که مى دانید محتاج ترید تا یادگیرى آنچه را که هنوز یاد نگرفته اید.

یعنى عمل به آنچه مى دانى بهتر از یادگیرى آن چیزى است که نمى دانى.

3⃣ گناه جاهل پای عالم بی عمل است، در حکمت ۳۲۷ آمده :

إِذَا ضَیَّعَ الْعَالِمُ عِلْمَهُ اسْتَنْکَفَ الْجَاهِلُ أَنْ یَتَعَلَّم‏

اگر اهل علم به دانسته هایشان عمل نکنند، مردم رغبتی برای علم آموزی ندارند و جهل جاهلان به پای اهل علم نوشته میشود.

4⃣ آفت چهارم عالم بی عمل، علم او اثر گذار نیست ، از امام صادق علیه السلام :

إِنَّ الْعَالِمَ إِذَا لَمْ یَعْمَلْ بِعِلْمِهِ زَلَّتْ مَوْعِظَتُهُ عَنِ الْقُلُوبِ

هنگامى که عالم به علمش عمل نکند پند و اندرز او از دل ها فرو میریزد

کَمَا یَزِلُّ الْمَطَرُ عَنِ الصَّفَا

همان گونه که باران از سنگ سخت فرو مى ریزد.

سنگ صاف صیقلی شیب دار چقدر آب باران بر روی خود حفظ می کند!!!

5⃣ پنجمین آفت بی عملی تنفر جهنمیان از عالم بی عمل: پیامبر:

اَلْعُلَمَاءُ رَجُلاَنِ رَجُلٌ

مردم دانشمند دو قسمند:

عَالِمٌ آخِذٌ بِعِلْمِهِ فَهَذَا نَاجٍ

دانشمندى که علم خود را بکار بسته و این رستگار است.

وَ عَالِمٌ تَارِکٌ لِعِلْمِهِ فَهَذَا هَالِکٌ

و دانشمندى که علمش را کنار گذاشته و این هلاک شده است.

وَ إِنَّ أَهْلَ اَلنَّارِلَیَتَأَذَّوْنَ مِنْ رِیحِ اَلْعَالِمِ اَلتَّارِکِ لِعِلْمِهِ

همانا دوزخیان از بوى تعفن عالم بى‌عمل در اذیتند.

وَ إِنَّ أَشَدَّ أَهْلِ اَلنَّارِ نَدَامَةً وَ حَسْرَةً رَجُلٌ دَعَا عَبْداً إِلَى اَللَّهِ فَاسْتَجَابَ لَهُ

و میان دوزخیان ندامت و حسرت آن کس سخت‌تر است که در دنیا بنده‌اى را بسوى خدا خوانده و بندگان پذیرفته اند.

وَ قَبِلَ مِنْهُ فَأَطَاعَ اَللَّهَ فَأَدْخَلَهُ اَللَّهُ اَلْجَنَّةَ

و اطاعت خدا کرده اند و خدا هم اورا به بهشت خود داخل کرده است.

وَ أَدْخَلَ اَلدَّاعِیَ اَلنَّارَ بِتَرْکِهِ عِلْمَهُ وَ اِتِّبَاعِهِ اَلْهَوَى وَ طُولِ اَلْأَمَلِ

و خود دعوت‌کننده را بسبب عمل نکردن و پیروى هوس و درازى آرزویش بدوزخ درآورده است،

أَمَّا اِتِّبَاعُ اَلْهَوَى فَیَصُدُّ عَنِ اَلْحَقِّ وَ طُولُ اَلْأَمَلِ یُنْسِی اَلْآخِرَةَ

پیروى هوس از حق جلوگیرد و درازى آرزو آخرت را از یاد برد.

👈نکته:

1⃣ خدا در دوجای قرآن انسان را به حیوان تشبیه میکند، هر دو در مورد علماست:

《 مَثَلُ الَّذِینَ حُمِّلُوا التَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ یَحْمِلُوهَا کَمَثَلِ الْحِمَارِ یَحْمِلُ أَسْفَارًا ۚبِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیَاتِ اللَّهِ ۚ وَاللَّهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ، جمعه- ۵ 》

کسانی که مکلف به تورات شدند ولی حق آن را ادا نکردند، مانند حماری هستند که کتابهایی حمل می‌کند، آن را بر دوش می‌کشد اما چیزی از آن نمی‌فهمد! گروهی که آیات خدا را انکار کردند مثال بدی دارند، و خداوند قوم ستمگر را هدایت نمی‌کند!

آیه بعدی :

《 وَاتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ الَّذِی آتَیْنَاهُ آیَاتِنَا فَانْسَلَخَ مِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّیْطَانُ فَکَانَ مِنَ الْغَاوِینَ.... فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ الْکَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَیْهِ یَلْهَثْ أَوْ تَتْرُکْهُ یَلْهَثْ؛ اعراف - ۱۷۵》

بر آنها بخوان سرگذشت آن کسی را که آیات خود را به او دادیم (بعلم باعورا) ولی سرانجام خود را از آن تهی ساخت و شیطان در پی او افتاد، و از گمراهان شد! و اگر می‌خواستیم، مقام او را با این آیات و علوم و دانشها بالا می‌بردیم؛ اما اجبار، بر خلاف سنت ماست؛ پس او را به حال خود رها کردیم و او به پستی گرایید، و از هوای نفس پیروی کرد! مثل او همچون سگ هار است که اگر به او حمله کنی، دهانش را باز، و زبانش را برون می‌آورد، و اگر او را به حال خود واگذاری، باز همین کار را می‌کند (گویی چنان تشنه دنیا پرستی است که هرگز سیراب نمی‌شود!)

این مثل گروهی است که آیات ما را تکذیب کردند؛ این داستانها را برای آنها بازگو کن، شاید بیندیشند و بیدار شوند.

🌀 ضایع کردن علم، میتواند انسان را به حیوانیت بکشاند:

کَانَ لِمُوسَى بْنِ عِمْرَانَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ جَلِیسٌ مِنْ أَصْحَابِهِ قَدْ وَعَى عِلْماً کَثِیراً

موسی بن عمران علیه السلام در جمع یاران خود، همنشینی داشت که عملش از دیگران بیشتر بود.

فَاسْتَأْذَنَ مُوسَى فِی زِیَارَةِ أَقَارِبَ لَهُ

روزی از آن حضرت اجازه خواست تا به صله رحم خویشاوندانش برود.

فَقَالَ لَهُ مُوسَى إِنَّ لِصِلَةِ اَلْقَرَابَةِ لَحَقّاً وَ لَکِنْ إِیَّاکَ أَنْ تَرْکَنَ إِلَى اَلدُّنْیَا

حضرت موسی علیه السلام فرمود:

صله رحم یکی از حقوق است که خویشاوندان نسبت به هم دارند، ولی مبادا به دنیا تکیه کنی!

فَإِنَّ اَللَّهَ قَدْ حَمَّلَکَ عِلْماً فَلاَ تُضَیِّعْهُ وَ تَرْکَنْ إِلَى غَیْرِهِ

زیرا خدای متعال بار علم را به دوش تو انداخته که آن را نباید ضایع نمایی و جز خدا تکیه گاهی دیگر برای خود انتخاب کنی!

فَقَالَ اَلرَّجُلُ لاَ یَکُونُ إِلاَّ خَیْراً

آن مرد عرض کرد هدفی جز کار خیر ندارم. او از جا برخاست و برای صله ارحام به راه افتاد.

وَ مَضَى نَحْوَ أَقَارِبِهِ فَطَالَتْ غَیْبَتُهُ فَسَأَلَ مُوسَى عَلَیْهِ السَّلاَمُ عَنْهُ فَلَمْ یُخْبِرْهُ أَحَدٌ بِحَالِهِ

این مسافرت طولانی شد تا جایی که حضرت موسی علیه السلام جویای احوال او شد، ولی کسی از حال او اطلاع نداشت.

فَسَأَلَ جَبْرَئِیلَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ عَنْهُ فَقَالَ لَهُ أَخْبِرْنِی عَنْ جَلِیسِی فُلاَنٍ أَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ

موسی از جبرئیل جویای احوال او گردید و از او پرسید، آیا از همنشین من اطلاع داری؟

قَالَ نَعَمْ هُوَ ذَا عَلَى اَلْبَابِ قَدْ مُسِخَ قِرْداً فِی عُنُقِهِ سِلْسِلَةٌ

جبرئیل گفت: آری، اکنون به صورت میمون کنار در ایستاده و زنجیر به گردن دارد.

فَفَزِعَ مُوسَى عَلَیْهِ السَّلاَمُ إِلَى رَبِّهِ وَ قَامَ إِلَى مُصَلاَّهُ یَدْعُو اَللَّهَ وَ یَقُولُ

حضرت موسی از شنیدن این خبر بیمناک شد و به نماز ایستاد. غصه اش را با خدا در میان گذاشت و دعا کرد؛ عرض کرد:

یَا رَبِّ صَاحِبِی وَ جَلِیسِی

پروردگارا! همنشین مرا از این وضع دلخراش نجات بده!

فَأَوْحَى اَللَّهُ إِلَیْهِ یَا مُوسَى لَوْ دَعَوْتَنِی حَتَّى یَنْقَطِعَ تَرْقُوَتَاکَ مَا اِسْتَجَبْتُ لَکَ فِیهِ

خدا به موسی فرمود: ای موسی! اگر برای نجات همنشینت مرا چنان بخوانی که رگ های گردنت قطع شود، دعای تو را در باره او اجابت نخواهم کرد.

إِنِّی کُنْتُ حَمَّلْتُهُ عِلْماً فَضَیَّعَهُ وَ رَکِنَ إِلَى غَیْرِهِ.

من بار علم را بر دوش او امانت گذاردم، ولی او علم را ضایع کرد و به دنیا روی آورد

👈نکته :

2⃣ برای تبدیل کردن علم به عمل، باید ممارست در علم داشت،امام حسین علیه السلام فرمود :

دِراسَةُ العِلمِ لِقاحُ المَعرِفَةِ

بحث و بررسی علم، موجب باروری معرفت میشود.

وَ طولُ التَّجارِبِ زِیادَةٌ فِی العَقلِ

و تجربه های طولانی مایه ی افزایش عقل است.

🌀 علم بتنهایی، بدون دراسه و بدون ممارست عقیم می ماند،

وقتی علم فرزندی بنام معرفت و عمل میزاید که همراه با دراست و ممارست در یادگیری باشد.

👈نکته :

3⃣ ده گروه فتنه زده ی فتنه ساز، که اکثرا اهل علم هستند.

قَالَ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ : عَشَرَةٌ یُفْتِنُونَ أَنْفُسَهُمْ وَ غَیْرَهُمْ

ده طایفه هستند که خود و دیگران را گرفتار می سازند.

ذُو اَلْعِلْمِ اَلْقَلِیلِ یَتَکَلَّفُ أَنْ یُعَلِّمَ اَلنَّاسَ کَثِیراً

۱. آنکه اندک دانشی دارد و میخواهد بمردم دانش فراوان بیاموزد.

وَ اَلرَّجُلُ اَلْحَلِیمُ ذُو اَلْعِلْمِ اَلْکَثِیرِ لَیْسَ بِذِی فِطْنَةٍ

۲. مرد بردباری که دانشش بسیار است ولی زیرک نیست.

وَ اَلَّذِی یَطْلُبُ مَا لاَ یُدْرِکُ وَ لاَ یَنْبَغِی لَهُ

۳. آنکه بدنبال چیزی میرود که بدستش نخواهد رسید و شایستگی آن را نیز ندارد.

وَ اَلْکَادُّ عِنْدَ اَلْمُتَّئِدِ

۴. زحمت کش بی حوصله.

وَ اَلْمُتَّئِدُ اَلَّذِی لَیْسَ لَهُ مَعَ تُؤَدَتِهِ عِلْمٌ

۵. و پر حوصله بی دانش.

وَ عَالِمٌ غَیْرُ مُرِیدٍ لِلصَّلاَحِ

۶. دانشمندی که نظر اصلاحی ندارد.

وَ مُرِیدٌ لِلصَّلاَحِ لَیْسَ بِعَالِمٍ

۷. صلاح اندیشی که دانش ندارد.

وَ اَلْعَالِمُ یُحِبُّ اَلدُّنْیَا

۸. و دانشمند دنیا دوست.

وَ اَلرَّحِیمُ بِالنَّاسِ یَبْخَلُ بِمَا عِنْدَهُ

۹. آنکه بمردم دلسوز است ولی از آنچه خود دارد بخل میورزد و از کیسه دیگران می بخشد.

وَ طَالِبُ اَلْعِلْمِ یُجَادِلُ فِیهِ مَنْ هُوَ أَعْلَمُ فَإِذَا عَلَّمَهُ لَمْ یُقْبَلْ مِنْهُ.

۱۰. دانش آموزی که با دانشمندتر از خود ستیزه کند و چون مطلبی او را بیاموزد از او نپذیرد.

📘حکمت ۹۱ :

أَوْضَعُ الْعِلْمِ مَا وُقِفَ عَلَى اللِّسَانِ وَ أَرْفَعُهُ مَا ظَهَرَ فِی الْجَوَارِحِ وَ الْأَرْکَانِ

بی ارزشترین علم آنست که متوقف بر زبان باشد،

وبالاترین علم نیز آن است که در جسم و روح انسان آشکار باشد.

اللهم زِدنا علماً و یقیناً و عمَلا

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.

نام *

پست الکترونيک

سایت یا وبلاگ

پیام *

شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:

یا ، یا ، ، <strike> یا <s>، ، ، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، ، ، <a href="" title="">، ، <div align="">

کد امنیتی *

ارقام فارسی و انگلیسی پذیرفته می‌شوند

نظر بصورت خصوصی ارسال شود

پست الکترونیک برای عموم قابل مشاهده باشد

روزگارم #با_کـــریمان طی شده...

مدد ز غیر تو ننگ است یا علی مددی