رحیمی نژاد
بسم الله الرحمن الرحیم
شرح حکمت ها
۱۴۰۲/۹/۸ . ۱۵جمادی الاول
💢 حکمت ۵ 💢
⭕️وَ قَالَ (علیه السلام): الْعِلْمُ وِرَاثَةٌ کَرِیمَةٌ، وَ الْآدَابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَةٌ، وَ الْفِکْرُ مِرْآةٌ صَافِیَةٌ.
امیر المومنین علی (ع) فرمود: علم و دانش میراث گرانبهایی است. و آداب انسانی ، لباس زیبا و کهنگی ناپذیر است، و اندیشه، آینه روشن است.
🔶الْعِلْمُ وِرَاثَةٌ کَرِیمَةٌ
علم و دانش میراث گرانبهایى است .
علم ارث است . همانطور که مال ارث است
💮ارث دو نوع : ارث مادی و ارث معنوی:
ارث مادی یعنی پول و خانه و ماشین و شغل،
ارث معنوی یعنی هر چیزی که در مسیر هدایت و معنویت انسان به کار گرفته شود.
ادب و اخلاقی که شخص برای بچه هایش به یادگار میگذارد
علم و دانشی که برای رشد آنهاست و...
✴️سه نکته مهم واساسی در مورد جمله <علم وراثت کریمانه است> قابل بیان است.
1️⃣البته هر علمی وراثت کریمانه نیست، علمی وراثت کریمانه است که متصل به وحی باشد، از طریق انبیاء و اهل بیت به ما رسیده باشد:
قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع لِسَلَمَةَ بْنِ کُهَیْلٍ وَ الْحَکَمِ بْنِ عُتَیْبَةَ
امام باقر (ع) خطاب به سلمة بن کهیل و حکم بن عتیبة فرمودند:
شَرِّقَا وَ غَرِّبَا فَلَا تَجِدَانِ عِلْماً صَحِیحاً إِلَّا شَیْئاً خَرَجَ مِنْ عِنْدِنَا أَهْلَ الْبَیْتِ.
شرق و غرب عالم را بگردید وتحقیق کنید هیچ کلام درستی نیست مگر اینکه از نزد ما خارج شده است.
2️⃣ بین وارث و مورث باید یک رابطه ای باشد. در تقسیمات ارث به طور مبسوط گفته شده به چه کسانی ارث تعلق میگیرد، وقتی ارث مادی ضابطه مند است، آیا علوم الهی که ارثیه حقیقی انبیا و ائمه هستند بدون حساب و کتاب به وارث میرسند؟
باید اهلیت داشت تا وارث علوم اهل بیت شد.
💮 همانطور که در ارث مادی، نسب باید به متوفی برسد، در ارث معنوی هم رفتار، عقاید ، اخلاق باید به آن شخص برسد تا از او علم بیاموزیم.
✳️در حکمت ۱۴۷ نهج البلاغه فرمود:
إِنَّ هَاهُنَا لَعِلْماً جَمّاً وَ أَشَارَ بِیَدِهِ إِلَى صَدْرِهِ لَوْ أَصَبْتُ لَهُ حَمَلَة
امیرالمو منین اشاره به قلب مبارک خود کرده و فرمود): اگر کسی را پیدا کنم که طاقت و اهلیت این علم را داشته باشد در اختیار او می گذارم.
✴️امام صادق (ع) فرمودند:
إِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الاَْنْبِیَاءِ
دانشمندان وارثان انبیا هستند.
إِنَّ الاَْنْبِیَاءَ لَمْ یُوَرِّثُوا دِینَاراً وَلاَ دِرْهَماً
چرا که انبیا دینار و درهمى از خود به یادگار نگذاشتند،
وَلَکِنْ وَرَّثُوا الْعِلْمَ
بلکه علم و دانش به ارث گذاشتند.
فَمَنْ أَخَذَ مِنْهُ أَخَذَ بِحَظّ وَافِر
پس هر کس از آن بهره اى بگیرد بهره فراوانى برده است.
✳️ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص
رسولخدا ص فرمودند:
أَیُّهَا النَّاسُ لَا تُعْطُوا الْحِکْمَةَ غَیْرَ أَهْلِهَا
مردم، به نااهل حکمت (و دانش) نیاموزید،
فَتَظْلِمُوهَا
زیرا به حکمت ستم می شود
وَ لَا تَمْنَعُوهَا أَهْلَهَا فَتَظْلِمُوهُم
و علم را از اهلش (شایستگان) مضایقه نکنید، برای اینکه به شایستگان ستم می شود.
3️⃣ کریمانه بودن وراثت علم به اینست که:
اولا: عالمان علم را بدون چشم داشت در اختیار طالبان علم قرار دهند، ارثیه که پدر برای بچه ها میگذارد در واقع عطای یک طرفه است چون هیچ چیزی از بچه ها در پاسخ به این ارث به پدر نمی رسد.
💮مرحوم کلینی درکافی شریف بابی دارد تحت عنوان
"بَابُ الْمُسْتَأْکِلِ بِعِلْمِهِ وَ الْمُبَاهِی بِه"
یعنی عالم نباید علمش را وسیله امرار معاش قرار دهد . و به عالمان ربانی گفتند: اولا' علم را کریمانه در اختیار دیگران قرار دهید.
ثانیا: علومی در جامعه دست به دست شود و به ارث گذاشته شود که کاربردی باشد و رفع مشکل کند. علومی باشد که فرزندان بتوانند آن را تکمیل کنند و علم را رشد دهند.
✳️ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع
امام صادق(ع) به مفضل بن عمر فرمود:
اُکْتُبْ وَ بُثَّ عِلْمَکَ فِی إِخْوَانِکَ
علم رابنویس و دانش خود را در میان برادرانت منتشر کن.
فَإِنْ مِتَّ فَأَوْرِثْ کُتُبَکَ بَنِیکَ
و چون [خواستى ]بمیرى، آن را به پسرانت میراث ده؛
فَإِنَّهُ یَأْتِی عَلَى النَّاسِ زَمَانُ هَرْجٍ لَا یَأْنَسُونَ فِیهِ إِلَّا بِکُتُبِهِمْ.
زیرا زمانه اى پر آشوب بر مردم مى رسد که در آن زمان جز با کتابهایشان همدم نشوند.
(حرفهای کاربردی بنویس که بتوانند در گرفتاری ها گلیم خودشان را از آب بیرون بکشند.)
🔶وَ الْآدَابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَةٌ
آداب انسانى ، لباس زیبا و لباس زینتی [حُلَلٌ]و کهنگى ناپذیر است [مُجَدَّدَةٌ]
ادب و آداب یک معنای عرفی دارد که معمولا مترادف با خجالتی بودن، ساکت بودن و ... است
ولی در اصطلاحات روایی «آداب» فضائل اخلاقى مخصوصاً چیزهایى است که مربوط به روابط اجتماعى است مانند: تواضع، امانت، صداقت، محبت، خوشرفتارى، فصاحت و بلاغت در بیان.
(«حُلَل» جمع «حُلَّه» به معناى لباس زینتى وزربافت گرانقیمت است.
<<مُجَدَّدَةٌ>> یعنی مدام در حال تجدید است.)
✅️ مجموعه فضایل را که در وجود انسان نهادینه شده آداب می گویند.
فضایل اخلاقی، لباس گرانبهایی است که مدام در حال نوشدن است.
رعایت آداب و فضائل اخلاقی لباسی زینتی و قیمتی است که هیچ وقت کهنه نمی شود و همه خواهان او هستند.
✳️مصادیق ادب و آداب در روایات:
ادب بهترین ارث است.
در حکمت ۵۵ فرمود:
لَا مِیرَاثَ کَالْأَدَب
هیچ میراثی مثل ادب نیست.
اخلاق و فضائل را به فرزندانتان بیاموزید، این سرمایه از هر سرمایه ای بهتر است.
✴️ تربیت بر اساس نیازها باشد.
امیر المومنین علی(ع) فرمودند:
لا تَقسروا أولادَکُم عَلی آدابِکُم
فرزندان خود را به رعایت آداب و رسوم روزگارِ خودتان مجبور نسازید؛
فَإِنَّهُم مَخلوقونَ لِزَمانٍ غَیرَ زمانِکُم
چون آنان برای روزگاری غیر از روزگار شما آفریده شده‌اند.
💮 مصادیق ادب:
ادب ان است که یک امری در وجود شخص نهادینه شود وتذکر لازم نباشد
ومدام احتیاج به امر و نهی نداشته باشد درروایتی داریم که از امام کاظم در مورد ملاک انتخاب همسر سوال شد. حضرت فرمود سه خصوصیت در این زن باشد:
۱- به او علاقه مندی باشد.
۲-عاقل باشد.
۳- و ادب داشته باشد.
(راه درست را تشخیص بدهد و نیاز به امر و نهی نداشته باشد.و اگر راه درست را تشخیص ندهد، مودب باشد واز کسی که راه راست را نشان داد بشنود ودر وجودش نهادینه شود.)
ادب، به معنی دوری ازمطلق زشتیهاست.
✳️امیرمؤمنین صلواه الله علیه فرمود :
کَفاکَ أدَباً لِنَفْسِکَ اجْتِنابُ ما تَکْرَهُهُ مِنْ غَیْرِک
براى این که ادب داشته باشى همین بس که از آنچه براى دیگران نمى پسندى دورى کنى.
✴️ اهل بیت آداب را برای ما مشخص کردند.
امام صادق (ع) فرمود:
زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ
امام صادق ع به زید شخام فرمود:
اقْرَأْ عَلَى مَنْ تَرَى أَنَّهُ یُطِیعُنِی مِنْهُمْ وَ یَأْخُذُ بِقَوْلِیَ السَّلَامَ
سلام مرا به کسانی که از من پیروی میکنند برسان.
وَ أُوصِیکُمْ بِتَقْوَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ
و من به شما سفارش کنم که نسبت بخدا عز و جل تقوى و پرهیزگاری داشته باشید.
وَ الْوَرَعِ فِی دِینِکُمْ وَ الِاجْتِهَادِ لِلَّهِ
و در دین خود پارسا باشید و برای خدا کوشش کنید،
وَ صِدْقِ الْحَدِیثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ
و به راستگویى و به اداء امانت،
وَ طُولِ السُّجُودِ وَ حُسْنِ الْجِوَارِ
و طول دادن سجده و نیکى با همسایه شما را سفارش می کنم.
فَبِهَذَا جَاءَ مُحَمَّدٌ ص أَدُّوا الْأَمَانَةَ إِلَى مَنِ ائْتَمَنَکُمْ عَلَیْهَا
زیرا محمد صلى اللَّه علیه و آله همین دستورها را آورده است هر که به شما امانت سپرده به او پس بدهید.
بَرّاً أَوْ فَاجِراً
نیک رفتار باشد یا بدکردار،
فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَأْمُرُ بِأَدَاءِ الْخَیْطِ وَ الْمِخْیَطِ
زیرا رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله دستور می داد که سوزن و نخ راهم اگر به امانت گرفتید به صاحبش پس دهید .
صِلُوا عَشَائِرَکُمْ
و با خاندان خود پیوند داشته باشید،
وَ اشْهَدُوا جَنَائِزَهُمْ
و به جنازه مرده هاشان حاضر شوید،
وَ عُودُوا مَرْضَاهُمْ وَ أَدُّوا حُقُوقَهُمْ
و بیمارانشان را عیادت کنید، و حقوقشان را بپردازید.
فَإِنَّ الرَّجُلَ مِنْکُمْ إِذَا وَرِعَ فِی دِینِهِ وَ صَدَقَ الْحَدِیثَ وَ أَدَّى الْأَمَانَةَ
زیرا هر کس از شما که در دینش پارسا و راستگو باشد وامانت رابه صاحبش برگرداند
وَ حَسُنَ خُلُقُهُ مَعَ النَّاسِ
و اخلاقش با مردم خوب باشد.
قِیلَ هَذَا جَعْفَرِیٌّ فَیَسُرُّنِی ذَلِکَ
گویند: این جعفرى است و این مرا شاد کند
وَ یَدْخُلُ عَلَیَّ مِنْهُ السُّرُورُ
و از جانب او برمن شادی و سرور وارد شود.
وَ قِیلَ هَذَا أَدَبُ جَعْفَرٍ وَ إِذَا کَانَ عَلَى غَیْرِ ذَلِکَ دَخَلَ عَلَیَّ بَلاَؤُهُ وَ عَارُهُ وَ قِیلَ هَذَا أَدَبُ جَعْفَرٍ
مردم می گویند این ادب حضرت جعفرصادق است.ولی اگر اینچنین نبود، بلا وضرر وآسیب آن به من میرسدو من بجای شما سرشکسته میشوم ومردم می گویند این است تربیت امام برشاگردانش؟
💮 تمام فضائل اخلاقی زیر مجموعه ادب هستند.
امیر المومنین فرمود: اگر احیاناحسب ونسب خیلی خوبی ندارید، جای ناراحتی ندارد.
✳️قـالَ علی علیه السلام: ألْأدَبُ یغْنی عَنِ الْحَسَب
امام على علیه السلام فرمود: ادب انسان را از حسب و نسب بى نیاز مى کند. (یعنى خودش مایه شرافت است).
و بر عکس آن، اگر کسی حسب ونسب خوب داشته باشد ولی خودش انسان درستی نباشد
آبروی خود و پدرانش راهم خواهد برد.
🔶️ الْفِکْرُ مِرْآةٌ صَافِیَةٌ.
فکر و اندیشه، آینه زلال و روشن است.
فکر در اصطلاح، به معنای استفاده از معلومات برای رسیدن به مجهولات است.
✴️آینه، آن چیزی است که آنچه را که انسان در حالت عادی وطبیعی نمی تواند ببیند، با آینه می بیند. در واقع آینه نا دیدنی ها را به ما نشان می دهد.
_ با فکر، آنچه را نادیدنی است می توان دید.
_ در آینه مخلوقات، میتوان خدا را دید.
_ آینه ، زشت را زیبا وزیبا را زشت نشان نمی دهد. نفاق ندارد. هر چه است آن را نشان می دهد.
_ فکر آن چیزی است که اگر غبار وآلودگی نداشته باشد، زشتیها و زیباییها را بدون نفاق به ما می گوید.
_ اگر فکر را صیقلی کنیم، راه را به ما نشان می دهد.
_ آینه اگر روبرو باشد می بینیم ولی اگر آینه را بر عکس کنی جیوه، چیزی نشان نمی دهد.
💮 امام صادق (ع) فرمودند:
إِذَا لَمْ یَغَرِ اَلرَّجُلُ فَهُوَ مَنْکُوسُ اَلْقَلْبِ.
هر گاه مرد غیرت نداشته باشد،قلبش وارونه است.
✅ یکی از ویژگیهایی که امیر المومنین برای معاویه ملعون ذکر می کند این است که فرمود: معاویه مرکوس است ( واژگون است) بدها را خوب، وخوبها را بد می بیند . آینه دلش بر عکس است.
✴️ اگر کسی مقابل آینه ایستاد و زشتی خود را دید، نباید آینه را بشکند، باید خود را اصلاح کند.
آینه گر عیب تو بنمود راست /
خود شکن آینه شکستن خطاست
فکر در واقع باطن ما را نشان می دهد.
ثمره تفکر، عبرت است. اگر کسی به دنبال فکر کردن باشد، اگر آینه فکر را صیقلی و شفاف کند، بسیار عبرت و موعظه می گیرد.
✳️امام صادق (ع) فرمودند:
کَانَ أَکْثَرُ عِبَادَةِ أَبِی ذَرٍّ رَحْمَةُ اَللَّهِ عَلَیْهِ خَصْلَتَیْنِ اَلتَّفَکُّرَ وَ اَلاِعْتِبَارَ.
بیشترین عبادت ابوذر رحمه الله اندیشیدن و پند گرفتن بود.
اللهم اجعل الیقین فی قلبنا
وبلاگ خوبی دارید
لطفا از وبلاگ ما هم دیدن کنید