شرح نامه پنجاه و یک نهج البلاغه :: روزگارم #با

شرح نامه پنجاه و یک نهج البلاغه

پخش و دانلود صوت

۰۲/۰۶/۲۵

محمد کاظمی نیا

نظرات (۱)

۲۶ شهریور ۰۲ ، ۰۸:۰۲

یار علی

بسم الله الرحمن الرحیم

شرح نامه ها

۴۰۲/۶/۲۶ - ۳۰ صفر

💢 نامه ۵۱ 💢

🔵و من کتاب له (علیه السلام) إلى عُمّاله على الخَراج:

نامه به کارگزاران جمع آوری خراج:

خراج به معنای مالیات یا مال الاجاره است. سرزمین هایی که توسط مسلمانان فتح میشد. ملک حاکمیت اسلامی بحساب می آمد و نوعا اهل همان سرزمین روی زمین ها مشغول کار میشدند و مقداری بعنوان اجاره به حکومت پرداخت میکردند.

(خراج : مالیاتی که حکومت اسلامی از زمینهای فتح شده میگیرد.)

🔹اَمّا بعدُ، فَاِنَ مَن لم یَحذُر ما هو سائِرٌ(صائِرُ) الیه لَمْ یُقَدِّمْ لِنَفْسِهِ مَا یُحْرِزُهَا

بعد از حمد و ثنای الهی ، آن کسی که مراقب نباشد و ترس نداشته باشد [لَم یَحذُر] و نداند مقصد پیش روی او کجاست. سرانجام کار و آینده را نبیند. انچه را که بسوی آن رهسپار است [سائِرُ] مقدمات را فراهم نمیکند.

هیچ توشه ای را پیشاپیش نمی فرستد.[لَم یَقَدِم] توشه ای که او را از لغزش در پل صراط حفظ کند. توشه ای که حرز او باشد.

((سائر: حرکت میکند به سمت او .

صائر: برمیگردد به آنجا، ما از معادیم و به معاد باز میگردیم))

_ آنچه انسان به عنوان عبادت برای قیامت پیش میفرستد موجب حفظ خودش از جهنم میشود.

_ در برخی امور حتی بحث احتمالات نیز اثر گذار است چه برسد به اطمینان و یقین. در بحث معاد و قیامت آنقدر بحثِ محتمل سنگین است که به صرف یک احتمال هم باید انسان خودش را آماده کند.

(( احتمال و محتمل: اگر این آب را بخوری شاید دل درد بگیری،

اگر این آب را بخوری شاید بمیری

وقتی محتمل مرگ باشد انسان باید خیلی احتیاط کند.))

《 بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِیمِ وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفِینَ

وای بر آنان که کم فروشی میکنند.

الَّذِینَ إِذَا اکْتَالُوا عَلَى النَّاسِ یَسْتَوْفُونَ آنان که وقتی برای خود پیمانه می‌کنند، حق خود را بطور کامل می‌گیرند؛

وَإِذَا کَالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ

امّا هنگامی که می‌خواهند برای دیگران پیمانه یا وزن کنند، کم می‌گذارند!

أَلَا یَظُنُّ أُولَٰئِکَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ

آیا آنها گمان نمی‌کنند که در آن روز بزرگ برانگیخته می‌شوند،

لِیَوْمٍ عَظِیمٍ؛ مطففین 》

_ در نگاه عرفی، دین برنامه ای است برای مسجد و محراب و شب قدر و روز عرفه. ولی در نگاه عقلی و شرعی دین برنامه ی همه زندگی است، از ولادت تا مرگ، از کار تا استراحت، از خلوت تا جامعه و اجتماع.

⏪حضرت میفرماید عده ای که شغلشان جمع آوری خراج است باید از همین شغل برای قیامت خودشان ذخیره ای داشته باشند.

پیامبرگرامی (ص) فرمود :

أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَکْیَسَکُمْ أَکْثَرُکُمْ لِلْمَوْتِ ذِکْرا

زیرکترین و با هوش ترین شما کسی ست که بیشتر بیاد مرگ باشد.یاد مرگ مقدمات و اسباب سفر را فراهم می کند.

🔹واعلَموا اَنَّ ما کُلِفتُم یَسیرُ واَنَ ثوابَهُ کثیر

بدانید آنچه مکلف به انجام آن هستید[کلِفتُم] کم است.و پاداش ان بسیار.

《 وَمَا جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ؛ حج - ۷۸》

در دین اسلام کار سنگین و سختی بر شما قرار نداد‌

احکام دین انعطاف دارند. در بحث روزه اگر ضرری باشد، واجب تبدیل به حرام میشود، در نماز اگر ایستاده نمی توان نماز خواند باید نشسته خواند، در حج شرط وجوب استطاعت مالی و جسمی و امنیتی است.

《 یُریدُ اللهُ بِکُمُ الْیُسْر وَلا یُریدُ بِکُمُ الْعُسْر؛ بقره - ۹۶ 》

_چگونه اعمال عبادی ما به همه سختی اش آسان است؟

در واقع اعمال عبادی به خودی خود آسان نیستند ولی:

1. در مقایسه با " ۲۴ ساعت شبانه روز" بخش کمی را در بر میگیرند و قابل تحمل اند.

2. یا در مقایسه با "ثواب آن عمل" عمل بسیار اندک و ناچیز است.

3. یا در مقابل "ابدیت" ناچیز هستند.

ضمنا: سختی و سنگینی به خاطر ترک طاعت است، بی خوابی ها و افسردگی ها بر اثر دوری از معنویت است. ولی دینداری که شیرین است، مطابق جریان خلقت حرکت کردن که لذت بخش است.

تکالیف دینی زیاد و هر کدام یک سختی دارد..یکی از ادعای مهم دین اینست که سختی عبادت و تکلیف هیچ نیست .عمل به دین آسان است و ما بر مسلمانها آسان گرفتیم.

چون پاداش در مقابل این عمل اندک زیاد است.چند سال عمر دنیا و تکالیف آن، در برابر آسایش و ابدیت آخرت قابل قیاس نیست.

مقایسه زمان دنیا با زمان آخرت سود را برای انسان قطعی می کند.

🔹 و لَو لَم یَکن فِیما نهَیَ الله مِنَ البَغیِ عِقابٌ یُخاف لکان فی ثواب،مَا لَا عُذْرَ فِی تَرْکِ طَلَبِهِ

اگر در مواردی که خدا عملی را نهی کرده (ظلم ، عدوان) عقاب وحشتناک نداشت.

باز هم در ترک ظلم و تعدی چنان ثواب و مصلحتی بود که[فِی ثَوَابِ اجْتِنَابِهِ]

هیچ عذری در ترک اینکار پذیرفته نیست.

حتی پاداش خدا در این صورت هم زیاد است ، باز هم سود در آنست که آن نهی را ترک کنید.

عاقل برای پاداش بزرگ، آن عمل زشت را که حتی عقوبت هم نداشته باشد، ترک میکند.

🔻در حکمت ۲۹۰ فرمود:

لَوْ لَمْ یَتَوَعَّدِ اللهُ عَلَى مَعْصِیَتِهِ لَکَانَ یَجِبُ أَلاَّ یُعْصَى شُکْراً لِنِعَمِهِ

اگر خداوند تهدید به عذاب در برابر عصیانش نکرده بود باز هم واجب بود به پاس نعمت هایش نافرمانى نشود.

_ برخی مردم میگویند اگر خدا جهنم را قرار نداده بود، ما یک رکعت نماز هم نمی خواندیم. در حالی که چنان مصلحتی در عبادات هست که حتی به فرض عدم جهنم هم باز باید عبادت را انجام میدادیم. مثل دانش آموزی که حتی اگر ترس از تجدید و رفوزه شدن هم نبود، باز در درس خواندن چنان مصلحتی بود که باید با قدرت و قوت درس بخواند.

_بهشت آنقدر زیباست که باید دل به آنجا بست. همانطور که در خطبه ۱۶۵ فرمود:

تُجْنَى مِنْ غَیْرِ تَکَلُّفٍ فَتَأْتِی عَلَى مُنْیَةِ مُجْتَنِیهَا وَ یُطَافُ عَلَى نُزَّالِهَا فِی أَفْنِیَةِ قُصُورِهَا بِالْأَعْسَالِ الْمُصَفَّقَةِ وَ الْخُمُورِ الْمُرَوَّقَة

ماموران بهشتی بر آنها در حیاط قصرهای بهشت با عسل های پاک و تسویه شده طواف می کنند.

این گردش دورتا دوری ،یا بصورت جوی رونده از عسل ، ویا بدست حوریان که ساکنان را طواف میکنند .صورت میگیرد.

(حال که ظلم اینقدر بد است، پس)

🔹 فانْصِفوُا الناسَ مِن انفسِکم

نسبت به مردم انصاف را رعایت کنید

آنچه برخود می پسندید بر دیگران بپسندید.

🔹 واصْبِروا لِحَوائِجِهِم

نسبت به درخواست مردم صبور باشید.

اجابت درخواست مردم زحمت دارد بر این زحمت صبر کنید.

بالاخره برطرف کردن حوائج مردم مشکلاتی دارد و سخت است. ولی نمی شود در مقابل سختی کوتاه آمد و کار را رها کرد. باید با سختی ایستاد و مشکلات را حل کرد.

🔹فاِنَکم خُٕزانُ الرَعیَه، وُکَلاءُ الاُمةِ، سُفراءُ الائمه

شما سه ویژگی دارید .

حافظ بیت المال و اموال مردم هستید.(امین)

نمایندگان و وکلای مردم در حکومت هستید.(وکیل)

فرستادگان امام جامعه هستید (سفیر)

با این سه ویژگی از شما انتظار میرود منصف و صبور باشید.

مسئولین باید حافظ اموال مردم باشند، خودشان را وکیل مردم بدانند. و از طرفی نیز مسئولین نمایندگان رهبر و پیشوای جامعه هستند و باید آبروی امام جامعه را حفظ کنند.

🔻شخصی در زمان امام صادق ادعای دوستی حضرت را داشت و شراب هم میخورد، حضرت یک جایی او را تنها گیرآورد و فرمود:

إِنَّ الْحَسَنَ مِنْ کُلِّ أَحَدٍ حَسَنٌ وَ إِنَّهُ مِنْکَ أَحْسَنُ لِمَکَانِکَ مِنَّا

کار خوب از هر کسی خوب است، ولی از تو به دلیل انتسابی که با ما داری ( و مردم تو را وابسته به خاندان رسالت می دانند) خوب‌تر و زیباتر است؛

وَ إِنَّ الْقَبِیحَ مِنْ کُلِّ أَحَدٍ قَبِیحٌ وَ إِنَّهُ مِنْکَ أَقْبَحُ

کار بد نیز از هر کس بد است ولی سرزدنش از تو به دلیل همین انتساب، زشت‌تر و قبیح تر است.»

او دانست که امام از گناه پنهانی او یعنی شرابخواری‌اش آگاه است.

🔷وَ لَا تُحْشِمُوا أَحَداً عَنْ حَاجَتِهِ

هیچ کسی را به خاطر ابراز حاجتش شرمنده نکنید.

🔷وَ لَا تَحْبِسُوهُ عَنْ طَلِبَتِهِ

او را از رسیدن به خواسته اش محروم نکنید،

✳️ در راه حوائج و خواسته های مردم باید گشایش ایجاد کرد نه اینکه راه را بست و مردم را از ابراز خواسته ها شرمنده کرد. نمایندگان حاکمیت وظیفه ایجاد گشایش در کسب و کار مردم دارند نه بستن راه و بستن دهانها.

✳️اصول کافی:

عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: یَا أَبَا حَمْزَةَ

أَیُّمَا مُسْلِمٍ أَتَى مُسْلِماً زَائِراً أَوْ طَالِبَ حَاجَةٍ

هرگاه مسلمانى براى دیدار مسلمانى دیگر یا حاجت خواهى از او به منزل وى رود

وَ هُوَ فِی مَنْزِلِهِ فَاسْتَأْذَنَ لَهُ وَ لَمْ یَخْرُجْ إِلَیْهِ

و اجازه ورود بخواهد و او بیرون نیاید ،

لَمْ یَزَلْ فِی لَعْنَةِ اللَّهِ حَتَّى یَلْتَقِیَا

تا زمانى که همدیگر را دیدار کنند ، پیوسته در لعنت خدا باشد .

⏪ شش مورد از نواهی حضرت به کارگزاران (مستثنیات دین)

🔹 ولا تُحشِمُوا احداً عن حاجَتِه

۱. حاجتمندی به شما رو کرد طوری رفتار نکنید که از درخواست خود شرمگین شود.

کسی را بخاطر درخواست شرمنده نکنید.

🔹ولا تَحسِبُوهُ عن طَلبتِه

۲- شخص در خواست کننده را با شدت و حدت برخورد نکنید که از طلب خود پشیمان و درخواست خود را حبس کند.

فرصت مطالبه گری به مردم بدهید.

🔹ولا تَبیعُنَّ الناسِ فی الحراج کِسْوَةَ شِتَاءٍ وَلَا صَیْفٍ وَ لَا دَابَّةً یَعْتَمِلُونَ عَلَیْهَاوَ لَا عَبْداً

۳- مبادا برای گرفتن خراج اموال مردم را بفروش برسانید[لاتَبیعَنَّ] لباس زمستانی [شِتَاءٍ] وَ لباس تابستانی[صَیْفٍ] و مرکبی [دابَّه] که با آن به کارهایشان میرسند[یَعْتَمِلُونَ] و برده ای که دارند.

فروش لباس زمستان، درتابستانی که نیاز نیست.یا بالعکس .

یا حیوانی که مرکب او یا حمل بار اوست.

هیچ نوع مالی بفروش نرسد تا قرض بیت المال گرفته شود.

✅ جمله " وَ لَا تَبِیعُنَّ لِلنَّاسِ " در بسیاری از موارد ظلم به مردم به اسم "مردم" اتفاق می افتد. حضرت میفرماید مگر بنا نیست مالیات را بگیرید و به مردم مستضعف بدهید، اگر سرمایه زندگی این شخص را گرفتید او را به فقیر تبدیل کرده اید. این شخص خودش از مردم است و به حال او هم دلسوزی کنید

🔹ولا تَضرِبُنَ اَحداً سَوطَاً لمکانِ درهَمٕ

۴. مبادا برای گرفتن درهمی از خراج زد و خورد و تازیانه [سَوط]بکار بگیرید.

در امور جزئی با مردم مسامحه کنید ،انچه گفت از او بپذیرید.

🔹ولا تَمَسُنَ مالَ احدٕ منَ الناسِ مُصَلٕ و لا مُعاهِدٕ

۵. هرگز به مال کسی دست نزنید مصادره نکنید.چه اهل نماز باشد[مُصَّل] چه اهل کتاب[مُعاهِد] در ذمه اسلام باشد.

اگر مسلمان نیست یهود تحت ذمه است ، بدون حساب و کتاب به اموال او دست دراز نکنید.

حضرت میفرماید جایگاه انسانیت از پول بالاتر است. جایگاه و شان انسان را حفظ کنید.

⏪ در نامه ۵۳ خطاب به مالک فرمود :

وَ أَشْعِرْ قَلْبَکَ الرَّحْمَةَ لِلرَّعِیَّةِ وَ الْمَحَبَّةَ لَهُمْ وَ اللُّطْفَ بِهِمْ

قلب خویش را کانون رحمت و محبّت و لطف به رعیت قرار ده

وَ لَا تَکُونَنَّ عَلَیْهِمْ سَبُعاً ضَارِیاً تَغْتَنِمُ أَکْلَهُمْ

و در مورد آنان همچون درنده اى مباش که خوردنشان را غنیمت شمارى،

فَإِنَّهُمْ صِنْفَانِ إِمَّا أَخٌ لَکَ فِی الدِّینِ

زیرا آنها دو گروهند یا برادر دینى تواند

وَ إِمَّا نَظِیرٌ لَکَ فِی الْخَلْق‏

و یا انسان هایى که در آفرینش شبیه تو هستند.

🔷 إِلَّا أَنْ تَجِدُوا فَرَساً أَوْ سِلَاحاً یُعْدَى بِهِ عَلَى أَهْلِ الْإِسْلَامِ

فقط در صورتی میتوان شمشیر و اسب را تصرف کرد که بر علیه مسلمین اقدام به حمله و آشوب می کند.

🔹فانه لا یَنبَغی للمُسلِم اَن یَدَعَ ذالک فی اَیدی أَعْدَاءِ الْإِسْلَامِ فَیَکُونَ شَوْکَةً عَلَیْهِ

سزاوار نیست [لایَنبغی]بر مسلمان ،که دشمن بر علیه او سلاح و نیرو ، برای مقابله جمع کند و مسلمان هیچ عکس العملی نشان ندهد.[اَن یَدَع ذالک]

باقی بگذارد ابزار قدرت را،تا آنها موجب قدرت دشمن بر علیه مسلمانان شوند،

این عمل باعث قدرتمندی دشمن میشود.با مصادره کاری کنید هیمنه و شوکت او فرو بریزد.

✳️قاعده نفی سبیل:

قرآن کریم: 《ولَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا، نساء - ۱۴۱ 》خداوند هرگز بر زیان‌ مؤمنان، براى کافران راه تسلّطى‌ قرار نداده است.

⏪ پیامبرگرامی فرمودند.

الْإِسْلَامُ یَعْلُو وَ لَا یُعْلَىٰ عَلَیْهِ

اسلام برتری دارد و ‌هیچ‌چیز دیگری بر آن برتری ندارد.

_ازدواج زن مسلمان با مرد کافر جایز نیست، فروش سلاحی که بناست بر علیه مسلمانان استتفاده شود جایز نیست

🔹ولا تَدَخِروا انفسَکم نصیحة

۶- مبادا نصیحت و دلسوزی را از یکدیگر دریغ کنید. از هم منع نکنید[لاتَدَّخِروا]

با زبان لیّن و روی گشاده خطای یکدیگر را گوشزد کنید.

🔹ولا الجُندَ حُسنَِ سیرَةٕ ،ولاَ الرعیةَ مَعونَةً

در باره زیر دستان ، سربازان ، خوش رفتاری سرلوحه شما باشد

مبادا از مردم[الرعیه] کمک را [مَعونَه] دریغ کنید.

🔹ولا دینَ الله قُوةً

هرگز تقویت دین خدا را رها نکنید.

⏪ چهار وظیفه مسئولین :

۱. اهل دلسوزی برای خودشان باشند و کار را مسیرترقی معنوی خود قرار دهند.

۲. نسبت به دیگر مسئولین و کارگزاران هم افزایی، همکاری و ارتباط اخلاقی و صمیمانه داشته باشند.

۳. نسبت به مردم یار و یاور باشند، کمک کنند نه اینکه اموال را پیش خود نگه دارند و مشکل مردم را حل نکنند (اگر واقعا پول نیست باید شفاف بگویند و همه با هم استقامت کنند ولی اگر پول هست باید با آن مشکل مردم حل شود)

۴. نسبت به دین خدا باید دغدغه مند باشند. در خرج پول های بیت المال رضایت الهی را مد نظر داشته باشند و مسائل اقتصادی را با پیوست فرهنگی و دینی اجرا کنند. اقتصاد و پشتوانه محکم دین است به شرط اینکه در راه حل مشکلات جامعه و مومنین باشد.

🔹واَبلُوا فی سبیل الله مَا اسْتَوجَبَ علیکم

در راه خدا آنچنان در تلاش ادا کنید[اَبلُوَ] و در ادای دین خدا کوشش کنید که بر شما واجب شده.[مَا استَوجَب]

هر مسئولیتی وظایفی در پی دارد که باید به طور کامل به آنها عمل کرد. که در موردمسئولین به عنوان

"حقوق متقابل حاکمیت و ملت"

در نهج البلاغه مطرح است.

🔹فانَ الله سبحانَه قدِ اصْطَنَعَ عندَنا و عندَکم أَنْ نَشْکُرَهُ بِجُهْدِنَا وَ أَنْ نَنْصُرَهُ بِمَا بَلَغَتْ قُوَّتُنَا

خدای سبحان از ما و شما طلب کرده که خود را اینچنین بسازیم [اِصطَنَعَ]

شکر خدا را بجا آورده

شکری که با تمام وجود، تا سرحد قوت خود ،و خدا را با تمام قدرتمان یاری کنیم

کمک و یاری کردن به دین خدا ، یاری خداست.

ولا قوة الا بالله العلی العظیم

🔻 اگر چه ما باید وظیفه مان را در مقابل مردم انجام دهیم و حقوق را ادا کنیم ولی بهتر و بالاتر از حرکت در مسیر حقوق، حرکت در مسیر شکر و عشق است.

یعنی کار مردم را راه بینداز نه از آن جهت که وظیفه داری و اگر انجام ندهی جهنم میروی، بلکه از آن جهت که از خدمت به خلق لذت میبری،

وقتی کار خلق الله را انجام بدهی. شکر نعمت های الهی را به جا می آوری (خدا به تو قدرت و مسئولیت داد، تو هم با لذت شکر این نعمت را به جا بیاور)

انجام وظیفه، ادای شکر، کار عاشقانه شدنی نیست و از عهده کسی بر نمی آید مگر آنجا که خدای متعال کمک کند و قدرت الهی حامی و پشتیبان انسان باشد. وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.

اللهم اجعلنا من العاملین بطاعتک

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.

نام *

پست الکترونيک

سایت یا وبلاگ

پیام *

شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:

یا ، یا ، ، <strike> یا <s>، ، ، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، ، ، <a href="" title="">، ، <div align="">

کد امنیتی *

ارقام فارسی و انگلیسی پذیرفته می‌شوند

نظر بصورت خصوصی ارسال شود

پست الکترونیک برای عموم قابل مشاهده باشد

روزگارم #با_کـــریمان طی شده...

مدد ز غیر تو ننگ است یا علی مددی