محی الذین
بسم الله الرحمن الرحیم
شرح خطبه ها
۱۴۰۱/۵/۲۲ - ۱۵ محرم
💢 خطبه ۱۰۲💢
تجری هذا المجریٰ
این خطبه هم مثل خطبه قبل بر همان مسیر در باب ملاحم جاری است. پیش گویی حضرت راجع به فتنه هایی که در آینده بوقوع خواهد پیوست خطبه گذشته فتنه معاویه بیان شد این خطبه از دو بخش قیامت و ملاحم تشکیل شده:
ابتدای خطبه جملاتی بوده که حذف شده به اعتقاد بسیاری از شارحان این خطبه بخشی از خطبه ١٢٨ نهج البلاغه بسیار مهم ویکی از پیش گویی های عجیب حضرت أست .
🔶وذلک یومٌ یَجمعُ اللهُ فیه الاَولینَ والآخرینَ لِنِقاشِ الحساب
ذلک ( منظور قیامت ) روزی ست که خداوند در آن جمع میکند اولین وآخرین کسانی را که در این دنیا بوده اند که فقط محدود به انسان نیست شاید عوالم دیگر وموجودات دیگر هم باشد(غیر عالم جن - انس و فرشتگان عوالم و موجودات دیگر باشد)
منظور حضرت اولین وآخرین چه انسان وغیر انسان در روز قیامت جمع می شوند آنهایی که مامورند ووظیفه دارند وباید حساب پس بدهند خدا همه راجمع میکند .
« قل ان الاولین والآخرین لمجموعون الی میقات یوم معلوم واقعه -٤٩»
در میقات یوم معلوم همه جمع می شوند این اجتماع برای چیست؟
در هر اجتماع هدفی هست هدف چیست؟
🔶 لنِقاشِ الحساب
(نِقاش : خار ازپا کشیدن ، مناقشه یعنی تیز بینی ، دقت کردن ، مو را از ماست کشیدن ) همه از اولین تا آخرین جمع می شوند تا بادقت به حساب آنها رسیدگی شود
🔶وجزاءِ الاَعمال
وجزای اعمالشان داده شود، چه پاداش وچه عذاب متناسب با اعمال روز قیامت بسیار سخت أست در آن روز شاهد وحاکم خدای متعال أست خدایی که دیده و حکم هم صادر کرده و امکان خطا واشتباه هم نیست فرمود همه جمع می شوند تا یه حساب آنها رسیدگی شود .
🔶خُضوعًا قِیامًا
مردمی که اجتماع کرده اند دو صفت دارند
١- خضوع : آنجا مرکز گردن کشی نیست گردن کش ترین افراد هم خاضع می شوند چون مالک یوم الدین خداست .
٢- قیامًا: یعنی همه سر پا ایستاده اند چرا قیام میکنند ؟ چون هیجان به اوج رسیده وهمه منتظر سرانجام هستند ، همه اضطراب دارند از روی اضطراب و ناراحتی کسی نشسته نیست. همه قیام ، همراه باخضوع وسربزیری دارند .
🔶قد اَلجَمَهُم العَرَق
(وقتی انسان عرق میکند عرق از کنار چشم حرکت واز روی گونه عبور از کنار دهان میگذرد واز چانه فرو میریزد حضرت این صحنه را به اسبی که لجام وافسار دارد تشبیه کرده جایی که عرق سرازیر أست جای لجام زدن اسب است) چنان شرایط سخت أست وعرق از گونه سرازیر أست گویی به او لجام زده اند.
چرا عرق می کند ؟ دو موضوع دارد:
١- گرمای صحرای محشر چون قیامت برای عموم اشخاص جز مؤمنین ومتدینین خالص جای سختی ورنج أست و گرمایی حاکم أست که عرق از پیشانی سرازیر است
۲- علت دیگر شرم أست انسان به گونه ای شرم میکند ودر مقابل خدا عرق می ریزد.
در این دنیا انسان هر کاری را برای آبرو انجام میدهد انسان ثروتمند ثروت را برای آبرو می خواهد ، همه چیز را برای جمع کردن آبرو می خواهد فردای قیامت یکی از عذاب ها این أست وقتی وارد محشر شد. صفت حسادت انسان را در محشر گرگ نشان میدهد.
حضرت یعقوب گفت من میترسم گرگ این فرزند را بدرد گرگ نماد حسادت أست حسادت اگر بخواهد جسم شود گرگ میشود مثل خوک که نماد شهوت أست فردای قیامت اگر کسی لباس گرگ بتن داشت نماد حسادت أست این سنگین ترین عذاب أست مردم تو را می شناسند حقیقت تو را هم میبینند بعضی از شدت گرما وبعضی از شدت شرم عرق می ریزند .
🔶ورَجَفَت بهِمُ الاَرضُ
زمین آنها را تکان می دهد .
رجف، مرجفون واراجیف یعنی حرفی که جامعه ای را به نگرانی و لرزه اندازد با شایعه پراکنی ، اخبار دروغ ، غیبت ، احتکار و هر خبری که جامعه را به نگرانی اندازد. در فضای قیامت زمین می لرزد.
🔶فاَحسَنُهُم حالًا مَن وَجَدَ لِقَدَمَیهِ مَوضِعاً
بهترین شرایط و احسن حال را کسی دارد که میتواند هر دوپای خود را روی زمین بگذارد ، دو پا در زمین مستقر شود. چون از شدت اضطراب کسی آرامش ندارد و این پا و آن پا میکند. حال خوب باعث استقرار پا در زمین است.
🔶ولِنفسهِ مُتَسِّععاً
وبرای خود جای وسیعی پیدا می کند .
دو مطلب دارد.
١- زمین می لرزد ، انسان لرزان و زیر پا می لرزد
٢- جا به گونه ای تنگ است که کسی جایی پیدا نمی کند بهترین حالت برای کسی ست که بتواند جایی برای خود پیدا کند بقیه افراد در تنگنا هستند.
در دنیای دیگر جسم به این شکل نیست ولی جسمی أست که رنج ، عذاب وفشار را میفهمد ، حس ودرک دارد فشار جمعیت بقدری أست که بتناسب جسم جایی برایش نیست .
فضائی که حضرت از قیامت ترسیم می کند فضای هول انگیز وترسناک أست خدارا به امیرالمومنین قسم می دهیم که جزء افرادی باشیم که بهترین حالت را در قیامت دارند وگرنه مال واعمال ما وزمان رسیدگی به اعمال ، وحشتناک وعذاب اور أست .
✳️قسمت دوم خطبه : پیشگویی
🔶فِتَنُ کقِطَعُ اللَّیلِ المُظلِم
در آینده فتنه ای بوقوع خواهد پیوست فتنه ای که مثل شب سیاه کور کننده أست ،یک امر عادی نیست فتنه ای که از شدت تاریکی افراد را کور می کند ویژگی سیاهچال های ساواک این بود که فرد را مدتی در تاریکی مطلق نگه می داشتند بعد که فرد در معرض نور قرار می گرفت کور بود ونمی دید . فتنه ای در پیش روی شماست که این ویژگی را دارد، خود تاریک وظلمانی أست وبصیرت ها را می گیرد .
🔶لا تقُومُ لها قائِمة و لا تُرَّدُ لها رایَةُ
هیچ کس جرات وتوان ندارد در مقابل این فتنه قد علم کند ، قیام ممکن نیست ، کسی بخواهد در مقابل این فتنه بایستد سر از تنش جدا می شود . هر پرچمی که بجنگ می فرستد هیچ ممکن نیست که عقب نشینی[ترَّد] کند وبرگردد .
قدرت این فتنه زیاد أست تمام مخالفین را سر هم جای خود می نشاند فتنه ای که دشمنان را منکوب می کند به هر جا لشکر کشی کند فتح میکند وشکست در آن راه ندارد.
🔶َتاتیکُم مَزمُومَةً مَرحُولةً
به سمت شما می آید در حالیکه زمامش بسته شده [مزمومه]مثل شتری که بار، لجام ، افسار وهم سوارکار ماهر دارد ، این شتر زمامدار و آماده است این فتنه زمام وافسار ان بسته شده ومرحوله است ،بار را به پشت آن گذاشته وبسته اند.
فتنه زمانی به سمت شما می آید که از هر جهت آماده أست ( نیازها - امکانات - اقناع عمومی - ظلم) فتنه ای که سالیان سال زیر پوست شهر رشد کرده وقتی که به سمت شما آمد با اوج واقتدار می آید ( افراد لازم - وسایل لازم - رسانه ی قوی دارد )
🔶یَحفِزُها قائِدُها
رهبر این گروه فتنه گر، بخوبی این فتنه را حرکت می دهد [یحفرّ]کاملا طبق برنامه وبا هدف حرکت می کند .
🔶ویَجهَدُها راکِبُها
وسوار کار آن هم ، اورا شتایان وبا سرعت می دواند چنان سرعت عظیمی دارد که در چند ماه تمام کل جهان اسلام را تحت سیطره خود قرار می دهد مردم را دچار گرفتاری شدید می کند .
🔶اهلها قوم شدید کلبهم
فتنه گران کسانی هستند که( صفت سگ درندگی وهاری وشرارت) شر وبدی وهاری فتنه گران زیاد است اگر به جایی حمله کنند می درند .
🔶قلیلٌ سَلَبُهُم
غارت[سلب] آنها کم است
در زیارت ناحیه مقدسه به حضرت سید الشهدا « مَسلُوبَة العمامَة ورِداء » آقایی که عمامه وعبا اورا غارت کردند
« السلام علی بدن السَّلیب» سلام به بدنی که غارت شد.
کم است غارت آنها. در معنای این جمله بین شارحین اختلاف است.
ایت الله مکارم : حمله آنها شدید ولی از آنها کسی غارت نمی کند به تعبیری تلفات آنها کم است ، فتنه گران ضربه مهلک وارد میکنند ولی خود کمتر مورد آسیب قرار می گیرند .
فیض الاسلام : مقصود این است که فتنه گران وحشی صفت ودنبال کشتن هستند، خون آشام از نظر شر وحیوانیت شدید ولی از نظر غارت ودزدیدن دنبال غارت نیستند.
✳️مصداق فتنه خطبه کیست؟
قول اول : بعضی معتقدند مربوط به صاحب الزنج است زنج ( زنگی) عده ای برده سیاه پوست آفریقایی که مورد ظلم بودند باهم متحد می شوند و١٢ سال بر جامعه اسلامی تاخت وتاز کردند ونزدیک به ٣٠٠ هزار نفر در بصره کشتند .بیشتر این قول با توجه به خطبه۱۲۸ در مورد اصحاب رنج و کشتار در بصره آمده.
قول دوم : منظور فتنه مغول است مغولان قومی وحشی ودرنده خو بودند که از کشتن لذت ودنبال برداشتن مال نبودند .
قول سوم : منظور وقایع قبل از ظهور امام زمان است. مرحوم حبیب الله خوبی در کتاب منهاج البرائه گفتند : «والاولی وکول علم ذلک الیهم علیهم السلام »
( موکول کردن) به نظر من بهتر است که مصداق را به اهل بیت بسپاریم تعیین مصداق شاید کار درستی نباشد زمان فتنه مشخص نیست، قطعاجامعه اسلامی دچار فتنه می شود
🔶یجاهدهم فی سبیل الله قوم اذلة عند المتکبرین
سرانجام، این فتنه دفع می شود . مجاهدت وپایمردی می کنند نسبت به فتنه گران،
کسانی در مقابل فتنه سهمگین می ایستند که فتنه گران اصلا روی آنها حساب نمی کردند.[اذلة عند المتکبرین ] از بس متواضع هستند.
قرآن می فرماید زمین به مستضعفین می رسد « ونرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض» زمین به کدام مستضعف می رسد؟ مستضعف یعنی ضعیف وکم اراده منظور از مستضعف یعنی دشمن آن را ضعیف می پندارد.
شهید سلیمانی از امکانات دنیا چه دارد؟ چند درجه نظامی دارد ؟ کی سلاح بدست گرفته وکر وفر کرد؟ در معرکه یک تنه همه راحریف است قله دماوند است واستوار . کسانی این فتنه را فرو می نشانند که فتنه گران فکر میکنند انها ضعیف اند.
در نهج البلاغه آمده به علی گفتند تو خیلی ادعا داری کسی که نان خشک میخورد وبیشتر روزه است قدرتی ندارد ما فلان میخوریم قدرت نداریم .
حضرت میفرماید انها نفهمیدند که حقیقت قدرت چیست؟
« ما قَلَعتُ بابَ الخیبر بقدرةِ الجِسمانیّه بل قَلعتُ بقوةِ الرَّبانیًة» در خیبر را با قدرت بازو نمی توان بلند کرد قدرت دیگری می خواهد. متکبرین آنها را حساب نمی کنند ولی در میدان جنگ همه را حریف هستند .
🔶فی الارضِ مَجهُولون و فِی السَّماءِ مَعرُفون
در زمین کسی آنها را نمی شناسد ولی در آسمانها آنها را می شناسند ، آنان زاهدان شب اند، در ملکوت اعمال ملکوتی ارزش دارند زور بازو با معنویت میسر است.
قدرت جسمانی امام خمینی چقدر بود؟ در اوایل نهضت شاگردان امام هم ایشان را ترک کردند ولی شجاعت امام از کجا بود ؟ معنویت انسان را قوی می کند انسان ملکوتی قوی است اهل ملکوت آنها را می شناسند چون ملکوتیند حضرت فرمود بزرگانی که می توانند فتنه ها را خاموش کنند با نماز شب مانوسند وشبانه روز از یاد خدا غافل نیستند .
🔶فوَیلٌ لکِ یا بصرة عند‍َ ذلک مِن جَیشِ مِن نِقَمِ الله
حضرت بصره را مورد خطاب قرار می دهد وای بر توای بصره از اتفاقات آینده ، مرکز این قیامها وصاحب الزنج بصره است شاید هم اتفاقات در آینده قرار است در بصره بیفتد وای بر توای بصره وای از سپاهی که عذاب الهی است.
تعبیر لطیفی است حضرت از فتنه ای حرف میزنند که صحبت از حق خوری وحق کشی است ولی در پازل خداوند است کسی فکر نکند صاحب زنج معاویه ای است که از دست خدا خارج است . " من نقم الله" عذاب الهی ست.
تعبیر حضرت این است که اهل بصره از شما گناهانی سر زده چه در زمان جنگ جمل یا بعد آن وسرانجام این عصیانها لگد مال شدن است چون گناه کردید خشم خدا بر شما می بارد خشم خدا گاهی ابابیل وجهنم یا مسلط شدن شخصی بر شماست اگر انسان گناهی کرد باید تقاص آن را پس بدهد، اثر طبیعی گناه در گوشی خوردن است ، سم خورده شد بعد توبه کرد وخدا هم بخشید، اما دل درد که رها نمیکند سم خوردن یک عذاب وضعی هم دارد
🔶لارَهَجَ له ولاحِسَ
خطاب به بصره : لشکری به سمت بصره می آید که غبار ندارد[رهج] این لشکر کر وفر ندارد وقتی حرکت میکند گرد وخاک بپا نمی کند وسر وصدا هم ندارد[لاحسٌ]
ادله ای که بزرگان گفتند مصداق صاحب الزنج (همین بی غبار و بدون صدا بودن است) صاحب الزنج بردگان پا برهنه ای بودند که هیچ لوازم وامکانات نداشتند ، اما قوی وقدرتمند بودند ، با یک چوب دستی قوی بودند بر هر کس را می تاختند پیروز می شدند گرد وخاک نداشتند وبی سروصدا بودند این خصوصیات به صاحب زنج می خورد .
🔶وسیبتلی اهلک بالموت الاحمر والجوع الاغبر
ای بصره ، در آینده دچار مرگ سرخی خواهی شد ویک قحطی وگرسنگی شدید که رنگ انسان را کبود می کند[اَغبر] گرسنگی شدید ومرگ قرمز بر این شهر حاکم می شود .
قول بزرگان مختلف است :
١- آینده در بصره بیماریهایی مثل طاعون وسل می آید که جمعیت زیادی را ازیین می برد .
٢- منظور از مرگ قرمز و گرسنگی شدید کشت وکشتار شدید وکشته شدن ٣٠٠ هزار نفر بود که به قول مسعودی آنقدر سر بریده شد که از زیر دروازه خون جاری شد .
٣- مسعودی در مروج الذهب می گوید در زمان صاحب الزنج از شدت گرسنگی مردم از حیوانات مرده وحتی در زمان قحطی اگر کسی می مرد از گوشت مرده ارتزاق می کردند مصادیق خطبه مشخص نیست .
✅ نکته: فتنه در ظاهر مشکلات وگرفتاری وسختی دارد. حتما در باطن سختیها حکمتی است ( اشتباه - معصیت - نافرمانی از امام ودشمن را پر وبال دادن ) باعث فتنه می شود ولی باطن فتنه ها خیر است .
در امالی شیخ طوسی از قول امام صادق ( ع) آمده : « تَمَنُو الفتنه وفیها هلاکٌ الجبابرة وطهارةُ الارضِ مِنَ الفَسقَه»
گاهی تمنا کنید فتنه بیاید در فتنه همه چیز هست فتنه در عین سختی بسیاری از ستمگران از بین می روند و زمین از وجود فاسق خالی می شود فقط ظاهر را نبینید.
در انقلاب فتنه ها برای کشور سختی داشت ولی عده ای فاسق وفاجر وغرب زده دستشان رو شد فتنه در ضمن سختی سودهای خود را دارد . رسول اکرم فرمود : «لا تکرهوا الفتنه فی آخر الزمان فانها تبیی المنافقین »
از فتنه کراهت نداشته باشید در آخرالزمان زیرا باعث نابودی منافقین می شود .
الحمدلله الذی جعلنا من المتمسکین بولایة علی بن ابی طالب
الحمدلله رب العالمین میشود