معرفتی
بسم الله الرّحمن الرّحیم
شرح خطبه ها
۱۴۰۱/۳/۲۶ - ۱۶ ذی القعده
💢 خطبه ۸۱ 💢
زهد و پارسایی
🔶أَیُّهَا النَّاسُ الزِّهَادَةُ قِصَرُ الأَمَلِ وَ الشُّکرُ عِندَ النِّعَمِ وَ التَّوَرُّعُ عِندَ المَحَارِمِ
ای مردم! زهد یعنی کوتاه کردن آرزو، و شکر گزاری برابر نعمت ها، و پرهیز در برابر محرّمات.
از نگاه حضرت امیرالمؤمنین علی (ع)، زهد سه رکن اساسی دارد. کسانی که با نام زهد (صوفیه) ترک عبادت می کنند، نگاهشان باطل است. زهد یعنی کوتاه کردن آرزوها.
– برخی از آرزوها با هدف و فطرت و هدف خدایی همسو هستند و پرداختن به آنها مشکلی ندارد.
– برخی دیگر از آرزوها مطابق با شخص و شخصیت انسان است که این هم مشکلی ندارد.
اگر آرزویی از این دو دسته خارج باشد، آرزوی طول و دراز به شمار می آید و باطل است. حضرت در جایی می فرمایند: من بر شما می ترسم از آرزوهای دراز و پیروی از هوای نفس.
پس بیایید آرزوهای دراز را کوتاه کنید. زهد یعنی تعدیل آرزوها.
زهد سه رکن اصلی دارد:
1-آرزوها را تعدیل و کوتاه کنید.
2-وقتی نعمتی به شما رسید، شاکر باشید. شکر انسان را وسعت می دهد. چه شکر لسانی و چه شکر عملی (انفاق، صدقه، خمس، زکات و ...)
3-در قبال محرّمات، ورع بسیار زیاد به خرج دهید. فرد زاهد نه تنها به سمت حرام نمی رود، بلکه به سمت شبهه هم نمی رود و احتیاط می کند.
دارندهْ این سه رکن، زاهد است. البته رسیدن به این مراحل مشکل است. اگر عده ای از مردم سؤال کنند، حال که ما به این مراحل نمی رسیم، آیا راهی هست که به زهد برسیم؟ لذا حضرت در ادامه می فرمایند:
🔶فَأِن عَذَبَ ذَلِکَ عَنکُم
پس اگر نتوانستید همه ی این صفات را فراهم سازید نتوانستید این سه رکن را به دست آورید، حداقل به این دو رکن پایبند باشید.
🔶فَلَا یَغلِبِ الحَرَامُ صَبرَکُم
تلاش کنید که حرام بر شما غلبه نکند.
مبادا امر حرام بر صبر شما در مقابل معصیت پیروز شود محرمات قطعی را ترک کنید و بر گناه هم اصرار نداشته باشید.
🔶وَ لَا تَنسَوا عِندَ النِّعَمِ شُکرَکُم
و در برابر نعمت ها شکر گذار نعمت باشید.
مبادا شکر شما هنگام نزول نعمت فراموش شود. این دو رکن حداقل زهد است. اگر کسی لباس پشمینه می پوشد؛ ولی دلش به دنبال جاه و مقام است، زاهد نیست.
🔶فَقَد أَعذَرَ اللهُ أِلَیکُم بِحُجَجٍ مُسفِرَةٍ ظَاهِرَةٍ وَ کُتُبٍ بَارِزَةِ العُذرِ وَاضِحَةٍ
چه اینکه خداوند با دلایل روشن و آشکار عذرها را قطع و با کتاب های آسمانی روشنگر، بهانه ها را ازبین برده است.
خدای متعال با ادله ی واضح و برهان های روشن، حجت را بر شما تمام کرد و راه عذر را بر شما بست.
وظیفه ی ما این است که به مرتبه ی زاهدین برسیم. زهد این نیست که حلال خدا را بر خود حرام کنیم. زهد به نپوشیدن و نخوردن نیست. زهد به ضایع کردن مال نیست. زهد آنست که به پول و مادیات بیش از خدا، اعتماد نشود. زهد به آنست که به دنیا دلبسته نباشد. زهد به داشتن و نداشتن نیست؛ بلکه به دلبسته بودن و نبودن است.
پیامبر خطاب به حضرت علی صلواة الله علیهما می فرمایند: خداوند متعال تاجی بر سر تو گذاشته است که هیچ کدام از مخلوقات را مثل تو دوست ندارد. دنیا را در نگاه تو مبغوض کرده . تو دلبسته ی دنیا نیستی. خدای متعال تاجی بر سر تو گذاشته است و آن این است که فقرا و مستمندان را دوست داری.
آن تاج، صفت زهد امیرالمؤمینن است. زهداو را پیش خدای متعال عزیز کرده ، این عزّت امیرالمؤمنین (ع) است.
✅عثمان بن مظعون یکی از اصحاب پیامبر اکرم و از یاران امیرالمؤمنین (ع) فرزند جوان خود را از دست داد. عثمان از مردم کناره گیری کرد و در مسجد گوشه گیر شد. پیامبر اکرم (ص) به او فرمود:
«رُهبَانِیَّةُ أُمَّتِی الجِهَادُ فِی سَبِیلِ الله»
رهبانیت در اسلام به جهاد است. گسترش دادن دین، حرکت اجتماعی و پویایی رهبانیت است.
الحمدلله رب العالمین