معرفتی
بسم الله الرّحمن الرّحیم
شرح خطبه ها
۱۴۰۱/۳/۵ - ۲۵شوال
💢خطبه ۵۲ 💢
زهد و عدم وابستگی به دنیا
🔶أَلَا وَ أِنَّ الدُّنیَا قَد تَصَرَّمَت وَ آذَنَت بِانقِضَاءِ
آگاه باشید گویا دنیا پایان یافته [تصرمت]
و وداع و پایان انقضای خود را اعلام داشته است.[ اذنت]
لفظ دنیا تمام شده(آنقدر این حادثه قطعی الوقوع است گویا که دنیا با تمام رسیده و قیامت آمده است)
هر کدام از شما از لحظه ای که به دنیا می آیید، بلافاصله مراحل رسیدن به مرگ را طی می کنید. در واقع تولّد شما آهنگ مرگ شماست. دنیا انقضا و پایان خویش را فریاد می زند و اعلام می کند
🔶َتَنََکَّرَ مَعروُفُهَا حَذّاءَ
خوبی های دنیا همه زشت شده.
عمر انسان ، جوانی ،شادابی ، قدرت ، سلامت، روز بروز تبدیل به فرسودگی ، چین و چروک و زشتی میشود.
🔶فَهِیَ تَحفِزُ بِالفَنَاءِوَ سُکَّانَهَاوَ تَحدوُا بِالمَوتِ جِیرَانَهَا
دنیا به سرعت پشت کرده می گذرد، ساکنان خود را به سوی نابود شدن سوق میدهد.[ تَحفز]
و همسایگانش را به سوی مرگ می راند،
گذر شب و روز، تغییر فصل ها و گذر عمر، همگی دلیل این است، حتماً همگی می میرید و در هر نفس و هر ساعت یک پلّه به مرگ نزدیک می شوید.
✳️ تعبیر دو لفظ سکان و جیران اینست:
شما در دنیا مالک و صاحبخانه نیستید، مستاجر و همسایگان [ جیرانها] دنیا هستید.
صاحبخانه کس دیگر و وطن شما جای دیگریست.
روایت «حُبُ الوطن منَ الایمان»
عشق انسان به قیامت ، معاد و مرگ نشان از ایمان است. حب الوطن ، وطن اصلی جای دیگریست. و در دنیا جیران و همسایه هستید که برای چند مدتی ساکن شده اید.
🔶 وَ قَد أَمَرَّ فِیهَا مَا کَانَ حُلواً
آنچه از دنیا شیرین بود، به تلخی تبدیل شده.
شیرینی کودکی تبدیل به تلخی مسئولیت
پذیری ، تشکیل خانواده ، و تحمل درد و رنج فرزند شده.
🔶وَ کَدِرَ مِنهَا ما کانَ صفواً
و آنچه صاف و زلال بود در دنیا ،تیرگی پذیرفته.
روح و فطرت صاف و معصومانه کودکی آرام آرام با گناه و غفلت به کدر ی کشیده شده است..
با خشم و ناراحتی روح لطیف تبدیل به روح تیره می گردد.
🔶 فَلَم یَبقَ مِنهَا أِلَّا سَمَلَةٌ کَسَمَلَةِ الاِداوَةِ
دنیا بیش از ته ماندهٔ ظرف [ سَملةٌ]آب ریخته شده از آن باقی نمانده است،
از دنیا باندازهٔ ظرف کوچک آب [ الاداوه] که ته ماندهٔ آن باقی مانده و همان هم در حال تمام شدن است.
کل عمر دنیا هرچند هزار سال هم باشد ،مانند ته مانده کوچکی ست که در برابر قیامت چیزی بحساب نمی آید. و عمر اندک انسان در این عمر دنیا بسیار کمتر و ناچیزتر خواهد بود.
🔶 أَو جُرعَةٌ کَجُرعَةُ المَقلَة
آنچه در دنیا باقی مانده مانند جرعه ناچیز از آب جیره بندی شده[ مقلةِ] است.
« مقله» معیاری بود در سنجش آب زمانیکه آب محدود و کم بود.جیره بندی آب با انداختن سنگریزه در ظرف که میزان آب برای هر فردی با آن سنگ مشخص باشد.
در کنار بحر اقیانوس مقدار کمی از آب جیره بندی شده ، تشبیه شده به عمر باقی مانده از دنیا که در برابر بحر عظیم قیامت است.
🔶لَم تَمَزَّزَهَا الصَّدیَانُ لَم یَنقَع
یک شخص عطشان [ صدیان] با مزه مزه کردن[ تمزَّز] آب جیره بندی تشنگی او بر طرف نمیشود.
جرعه آبی که با آن عطش تشنگان دنیا فرو
نخواهد نشست.
مثَل دنیا دریایی ست که هر چه از آن نوشیده شود. سیراب شدن که ندارد ، هر بار تشنه تر هم می کند. بس و تمام بودن خواسته ها در دنیا معنا ندارد.
🔶فِأَزمِعوُا عِبَادَ اللهِ الرَّحِیلَ عَن هَذِهِ الدَّارِ
المَقدوُرِ عَلَی أَهلِهَا الزَّوَالُ
ای بندگان خدا! عزم را جزم کنید.[ ازمعوا]از سرایی کوچ کنید که سرانجام آن نابودی است،
دنیایی که مقرر و نابودی آن مقدر شده و دنیایی که جای زوال است و کسی در آن ماندنی نیست.
چه بخواهید و چه نخواهید بالاجبار میبرند و در قبر می‌نهند.
✳️ در روایات هست که هر روز ملکی فریاد می زند که دنیا در حال گذر است.
در چنین دنیایی از شما دو انتظار دارم:
🔶وَ لَا یَغلِبَنَّکُم فِیهَاالأَمَلُ
الف) مبادا آرزوها ی طولانی بر شما غالب گردد،
هدف داشته باشید و برای رسیدن به جایگاه مشخص ، معقول ، کفاف امکانات و عمر شما را بدهد، برای آن برنامه ریزی کنید.
اما آرزو ، نه !
آروزها دست یافتنی نیست.
🔶وَ لَا یَطوُلَنَّ عَلَیکُم فِیهَا الأَمَدُ
ب) مبادا فکر کنید مرگ شما دور است.
پایان کار [ اَمَد] خود را طولانی مپندارید.مرگ بر شما نزدیک است.
مپندارید که عمر طولانی خواهید داشت.
✳️چند تشبیه برای تلاش و زحمت و کار کردن
🔶فَوَاللهِ لَو حَنَنتُم حَنِینَ الوُلَّهِ العِجَالِ
به خدا سوگند! اگر ناله و ضجه بزنید [ حننتم]مانند شتر بچه مرده [ ولهَ العجال] ناله سر دهید.
شتر در غم از دست دادن فرزند همراه با شفقت ضجه میزند.
ناله همراه باشوق[ حَنَنتم ]نالهٔ ستون حنانه
🔶و دَعَوتُم بهَدیلِ الحَِمام
اگر دعوت کنید چون نوحه سرایی[ هدیل] کبوتران فریاد بزنید.
کبوتران [ حمام] نوعاً وقتی در کنار هم هستند از خود یک صدایی تولید می کنند.و این صدا ،
در عرب مرسوم است به صدای نوحه خوانی.
وحضرت از این تعبیر استفاده کرده اند.
🔶 جَأَرتُم جُؤَارَ مُتَبَتَّلِی الرُّهبَانِ
و مانند راهبان از دنیا بریده [ متَبتِل]زاری و فزع نمایید. [ جاَرتم]
( این سه تشبیه: ضجه شتر فرزند مرده ، نوحه سرایی کبوتران و گریه راهب دل بریده، دلالت بر اوج گریه است)
🔶 وَ خَرَجتُم أِلَی اللهِ مِنَ الأَموَالِ وَ الأَولَاد التِمَاسَ القُربَةِ أِلَیهِ فِی ارتِفَاعِ دَرَجَةٍ عِندَهُ
اگر برای خدا از فرزند و اموال دل بکنید.
برای نزدیک شدن و تقرب به حق .
و دسترسی به درجات بالا و معنوی، التماس و طلب کنید.
( عبادت ، استغاثه ، دعا ، ناله ) همه برای رسیدن به قرب الهی باشد.
🔶 أَو غُفرَانَ سَیِّئةٍ أَحصَتهَا کُتُبُهُ وَ حَفِظَتهَا رُسُلُهُ
یا برای غفران و آمرزش گناهانی که کاتبان انرا ثبت کردند [احصَتها ]در حالیکه مأموران و رسولان حق آن گناه را حفظ کردند.
برای طلب قرب و با غفران گناهی که ملائک نوشته اند ناله سر داده و نوحه سرایی کند و عمل خوبی بجا گذارد.
مانند اینست:
🔶 لَکَانَ قَلِیلاً فِیمَا أَرجوُا لَکُم مِن ثَوَابِهِ
بسیار کوچک است [ قلیلا] در مقابل آنچه امید داریم که به آن برسید.
به پاداش و تقربی که امید داریم شما برسید تمام زحمات شما در برابر آن بسیار کم است.
🔶وَ أَخَافُ عَلَیکُم مِن عِقَابِهِ
وتلاش شما در قبال عذابی که خوف دارم مبادا شما گرفتار آن شوید ، بسیار کم و ناچیز است.
تمام زحمت و کوشش شما در برابر پاداشی که برایتان انتظار دارم و عذابی که از آن بر شما می ترسم، اندک است.
🔶 وَ تَاللّهِ لَوِ انمَاثَت قُلوُبُکُم انمِیَاثاً وَ سَالَت
عُیوُنُکُم مِن رَغبَةٍ أِلَیهِ أَو رَهبَةٍ مِنهُ دَماً
به خدا سوگند! اگر دل های شما از ترس آب و ذوب شود[انماثَت] و از چشم هایتان با شدّت شوق به خدا، یا بابت ترس از خدا ، خون جاری گردد[ ساَلت دماً]
به خدا قسم! اگر قلوب و جسم و جان شما در
راه عبادت الهی ذوب شود و از چشمان شما به
جای اشک خون جاری شود (چه از شوق خدا و
چه از خوف خدا)،
🔶ثُمَّ عُمِّرتُم فِی الدُّنیَا مَا الدُّنیَا بَاقِیَةٌ مَاجَزَت أَعمَالُکُم عَنکُم
و اگر تا پایان دنیا زنده باشید و تا آنجا که می توانید در اطاعت از فرمان حق بکوشید، در برابر نعمت های بزرگ پروردگار، همهٔ اعمال شما برابری نمی کند. [ ما جرَت] در خصوص نعمت ایمان، ناچیز است.
و تا دنیا دنیاست در این دنیا بمانید و عمر کنید و عبادت کنید،
🔶وَ لَولَم تُبقوُا شَیئاًمِن جُهدِکُم
اگر تمام عمر زنده و در تمام عمر یک ذرّه کم نگذارید و چیزی از تلاش (عبادت و بندگی) ذره ای فرو گذاری نکرده باشید،
🔶أَنعُمَهُ عَلَیکُمُ العِظَامَ
اعمال شما با نعمت های الهی برابری نمی کند.
🔶 وَهُدَاهُ أِیَّاکُم لِلأِیمَانِ
یعنی همه ی اعمال شما با این که خدای متعال شما را به سمت ایمان هدایت کرد برابری نمی کند.
✳️ این جمله ی آخر خیلی عجیب است. خداست که شما را به سمت ایمان هدایت کرد که این هدایت، لطف و نعمت خداست. ما به لطف و مدد الهی به در خانه ی اهل بیت (علیهم السّلام) آمده ایم. پس یکی از نعمت های بزرگ الهی، هدایت است که بزرگ ترین نعمت است. خدا بر بندگان منت دارد که آنها را هدایت کرده است.
✳️ مرحوم علّامه بحرانی شارح بزرگ نهج البلاغه می فرماید: می دانید چرا هدایت به ایمان از بقیه ی نعمت ها بزرگ تر است؟ چون تمام نعمت های دنیایی، مقدّمه هستند تا به این هدایت برسیم.
بسم الله الرّحمن الرّحیم
💢 خطبه ۵۳ 💢
خطبه روز عید قربان
🔶وَ مِن تَمَامِ الأُضحِیَةِ استِشرَافُ أُذُنِهَا وَ سَلَامَةُ عَینِهَا فَأِذَا سَلِمَتِ الأُذُنُ وَ العَینُ سَلِمَتِ الأُضحِیَةُ وَ تَمَّت
کمال قربانی در این است که گوش و چشم آن سالم باشد، هر گاه گوش و چشم سالم بود، قربانی کامل و تمام است،
🔶وَ لَو کَانَت عَضبَاءَ القَرنِ تَجُرُّ رِجلَهَا أِلَی المَنسَکِ لَا تَجزِی
اگر شاخش شکسته باشد [ عصباء]و با پای لنگ به قربانگاه آید، این قربانی قبول نیست.
ای مردم روز عید قربان است.
تمام و کامل بودن قربانی عید قربان به این ویژگی است :
گوش حیوان باید بلند (صاف) باشد. حیوانی که مریض باشد، قابل قربانی نیست.
اگر گوش حیوان و چشم حیوان سالم باشد، قربانی سالم است و این قربانی به طور کامل مقبول می شود.
قبولی قربانی که یک عبادت بشمار میرود، به اینست که حیوان سالم باشد.
اوّلاً از روی اخلاص باشد.
ثانیاً سالم باشد.
اگر حیوان شاخش شکسته باشد و یا پاهایش سالم نباشد و در مسیر قربانگاه پایش را به زمین بکشد، این قربانی قبول نیست. خدا این قربانی را نمی پذیرد و این حج کامل نیست.
این خطبه فقهی ست و فقها از آن استفاده می کنند.
✳️حضرت آیت الله مکارم شیرازی این خطبه را به عنوان یک خطبه ی فقهی آورده اند. البته از جهت اخلاقی هم می توانیم این تشبیه را مورد خود پیاده کنیم.
قربانی یک نماد است. به این معنا اگر کسی می خواهد خودش را قربانی خدا کند، باید سالم، سرزنده و با نشاط باشد.
در کوری، پیری و آخر عمر، البته خدا می پذیرد؛ ولی جایگاهی را که باید داشته باشد، ندارد. لذا خدا قربانی جوان می خواهد.
✳️برخی از بزرگان از این مطلب این گونه استفاده کرده اند : انسان همان گونه که در حج باید حیوان سالم و سرزنده را قربانی کند، خودش هم برای قربانی شدن باید سالم و سرحال باشد. لذا تا شادابی و نشاط و عصمت های کودکانه هست، کاری بکنید.
اللهم تقّبل منّا انک انت السمیع العلیم
الحمدلله رب العالمین