موضوع: شیوه ی گرفتن خمس و زکات در حکومت امیر المومنین+ادب و آداب نمایندگی امام+مترقی ترین برنامه ی اخذ مالیات در نامه ی حضرت+عدالت و انسانیت علی و گریه امام صادق+حقوق حیوانات در نهج البلاغه+دینداری و دلسوزی دو شرط مهم حضرت برای گرفتن مسولیت های کوچک+فصاحت و بلاغت فدای اجرای درست احکام دین
یار علی
حکمت ۲۴ اشتباه اومده ...
بسم الله الرحمن الرحیم
شرح نامه ۲۵ :
نامه به مسئول جمع آوری زکات
حضرت از طرف حکومت مرکزی سالی یکبار مأموری به مناطق مختلف می فرستاد تا خمس و زکات مردم را حساب کند و به بیت الماال بفرستد.
کسانی که برای این امر بزرگ انتخاب می شدند ،امام سفارشاتی داشت و دستخطی از جمله این نامه را مرقوم فرموده..
*– اِنطلقوا علی تقویَ الله*
حرکت کن ،اما این رفتن تو بنا بر تقوا باشد.
برای اذیت و سختی دادن به مردم بسمت آنان نمی روی .
برای گرفتن حق الهی به آن سمت روانه شدی ،پس قصد قربت را مد نظر داشته باش.
– *ولا تُرَوِعَنَّ مسلماً*
در این مسیر مبادا مسلمانی را آزار رسانی و بترسانی . وقتی مردم مسئول مالیات را دیدند لرزه به اندامشان بیفتد.
– *ولا تَجتازَنَ علیه کارِها‍ً*
مبادا از باغ و زراعت مردم عبور کنی در حالیکه آنان از اینکار کراهت داشته باشند.
کبر و غرور تورا نگیرد ،چون فرستادهٔ حکومت هستی هر جا بدون اجازه وارد شوی.
*– ولا تَاخُذَنَ اَکثرَمِن حقِ الله ...*
مبادا بیش از حق واجب [ خمس، زکات ] چیزی بگیری.
اصل اینست؛ مبادا از حق مال الله زیاده روی کنی.
– *و اِذا قدِمتَ علیَ الحیِ ...اَبیاتَهم*
تو وقتی با گروه و حشم خود وارد آبادی و روستا شدی،داخل خانهٔ هر کس اطراق نکن.
در محل اجتماع مردم خیمه ای برپا کن و محل استقرار خود قرار بده.
خانه احدی را محل دادرسی قرار نده در جایی بیطرف اقامت بگیر، تا اختلافات بین قبایل سبب نشود تورا متهم کنند از یکی بیشتر و از یکی کمتر می گیری.
از طرفی شاید مردم نتوانندتورا تامین کنند پس سربار کسی مباش.در محل حضور همگانی باش تا مردم متوجه شده خود بسراغ تو بیایند.
*– ثُم اَمضِ الیهم بالسکینه ...*
هر گاه میان مردم رفتی با وقار و طمانینه حرکت کن .حالت اضطراب و حمله در تو نباشد.
مبادا تورا وهم بگیرد که جایگاه خاصی داری و هیجانی تو رادر بر بگیرد.
وارد شدی بر همه سلام کن.
*– ولا تُخدِج بالتَحیةِلهم*
بخل نورز ،به مردم اظهار محبت و دلجویی کن ،درمیان مردم باش وبا آنها انس بگیر.
*– ثم تقول*
وقتی خواستی بحث زکات بیان کنی.
بگو عبادالله ،مرا خلیفه و حجت خدا امیرالمومنین بسوی شما فرستاده.
آمدم حق خدا را که در اموال شما هست بگیرم.
قرآن می فرماید : « خُذ مِن اَموالِهِم صدقَةً تُطَهِرُهُم و تُزَکیهِم بها و صَلِ علیهِم. توبه - ۱۰۳ »
آمدم با گرفتن این مال شما را پاک کنم تابه فلاح برسید.
*– فهل لله فی اَموالکم من حقٕ....*
آیا در سال خداوند حقی در اموال شما داشته ؛
آیا خمس و زکاتی بر شما واجب شده فَتُؤَدُوهُ من آنها را بر می گردانم بسمت حجت خدا.
از آنها سوال کن ،و بر گردنشان تحمیل نکن.
*– ان قال قائلٌ لا ...فلا تُراجِعُهُ*
اگر کسی گفت نه ! مازادی ندارم ،مالیاتی بعهده ام نیست.اورا رها کن. دوباره بر او مراجعه نکن واصرار و پافشاری نداشته باش.
*– واِن اَنعَمَ لک مُنعِم* ...
اگر کسی گفت بله ، بعهدهٔ من زکاتی هست.با او حرکت کن بسوی اموال.اما در مسیر اورا *نترسان.اَن تُحیفَهُ*
*او تَعسِفَهُ* در راه براو سخت نگیر
*او تُوعِدهُ* اورا تهدید نکن
*اَو تُرهِقَهُ* اورا بزحمت نینداز
بگیر آنچه که بتو داد.( طلا ، نقره )
*– فاِن کانَ به ماشیَةٌ او ابِل ....*
اگر گاو و گوسفند و شتر داشت ،بنا شد تو زکات اورا حساب کنی ،بدون اجازه صاحب وارد آغل او نشو.
*– فاذا اَتیتَها ....دخولَ مُتَسلِط علیه*
اگر اجازه داد مبادا مانند طلبکار و صاحب مال داخل شوی.
مانند زیر دستان خود رفتار نکن.تو تسلط بر مردم نداری ،سختگیری نداشته باش.
*– ولاتُنفِرَنَ بهیمةً ..*
مبادا کاری از تو سر زند با چوب دستی و شدت وارد شوی حیوان رم کرده فرار کند.
کار اشتباه تو و فرار حیوان صاحبش را ناراحت می کند.
*– واصْدَعِ المالَ صَدعَین ثم خَیِرهُ....*
با اجازه صاحب و رعایت آداب وارد شدی. با بررسی کردن میخواهی زکات بگیری تمام حیوانات را به دو قسمت تقسیم کن .
سپس اورا مخیر کن هر دسته را با اختیار خود انتخاب کند، یک گروه حیوان از او ،یک گروه حیوان از تو.
*– فاِذِاخْتارَ فلا تَعرَضَنَ*
هر دسته ای را انتخاب کرد معترض مشو ،چون مختار است.
*– ثم صَدعِ الباقی صَدعَینِ....*
باقی حیوان را دوباره به دو دسته تقسیم کن و اورا مخیر کن یک گروه را انتخاب کند و معترض او نباش .
آنقدر این تقسیم بندی دسته ها را ادامه بده در نهایت چند حیوان به اندازهٔ زکات بماند که سهم بیت المال است.
او فکر نکند تو رفتی بهترین گوسفندان اورا انتخاب کنی .پس اورا راضی کن.
*– فاِنِ اسْتَقالَکَ فَاَقِلُهُ ثمَ اَخلِطهُما ...*
اگر در لحظه آخر پشیمان شده پس داد.
معترض شد به اینکه بهترین گوسفندان گله جزو زکات افتاده.
موظف هستی دوباره حیوانات را مخلوط کنی از ابتدا دسته دسته تقسیم و مخیر کنی تا صاحب مال انتخاب کند.
*– حتیٰ تَاخُذَ حقَ اللهِ فی مالهِ*
تا اینکه حق خدا را از مال او جدا کنی .
رضایت و دلخوشی کامل صاحب مال را در نظر بگیر.
حکم فقهی زکات شتر
این تقسیم بندی برای گاو و گوسفند با شمارش انجام می شود.
اما در شتر متفاوت است،سن وسال در شتر مهم است.
۲۶ شتر زکات آن می شود ،یک شتر دوساله.
۳۶ شتر که ده تا اضافه شد.زکات آن ،یک شتر سه ساله.
سن و سال شتر یعنی قویتر و بزرگتر.
*– ولا تَاخُذَنَّ عَوداً*
حیوان زکاتی مسن نباشد.
نماینده دریافت زکات، باید هم رعایت حال صاحب مال کند.و هم رعایت گیرندگان زکات، که از آنِ فقرا و مساکین است.
*ولا هَرمَةً* حیوان فرتوت ازکار افتاده نباشد.
*ولا مَکسورةً* دست و پا شکسته نباشد.
*ولامَهلوسَة* بیمار و سلدار نباشد.
ولا ذاتَ عَوارٕ معیوب ( کور ،گوش بریده) نباشد.
از طرف دیگر اگر در گله یک حیوان خاص ، نژاد برتر، باردار، ویا حیوان نر خاصی وجود داشت.
جزو اموال صاحب زکات است
همانطور که حیوان معیوب و معلول جزو اموال صاحب مال است.
جزو زکات گرفته نمی شود.
*– ولا تَامَنَنَ علیهاالا مَن یَتَقَه بدینه....*
ازبین تمام گله ها حق الله جدا و آماده شد.
ایمن ندان و قرار نده این حیوانات را بدست کسی ،مگر اینکه به دینداری او اطمینان داشته باشی.
ودلسوز اموال مسلمین باشد.
تا اینکه حیوانات را سالم به بیت المال حکومت مر کری برساند.فَیَقسِمَهُ بینَهُم تا آنها را بین نیازمندان تقسیم کنیم.
*– ولا تُوکِل بها الا ناصحاً شفیقاً* ...
مامور و موکل رساندن حیوانات
شخص ناصح ، مهربان ، امین ،و حفیظ باشد
*غیرِ مُعتِف* سختگیر نباشد
*ولا مُجحِف* اهل ظلم نباشد.
*ولا مُلغِب* حیوان را خسته نکند
*ولامُتعِب* حیوان را به رنج نیندازد.
مسیر راه را طوری انتخاب نکند که حیوان رنج بکشد.
..
حیوانات را با شخص مطمئن سریع روانه کن.
دو علت : عده ای از مسلمین نیازمندند زودتر اموال را بدستشان برسانیم.
علت دوم ،احتمال تلفات حیوان زیاد است.
نُصَیِرُهُ تا در راه خدا تقسیم و مصرف شود.
*– فاذا اَخذَها امینُک فاَوعِز الیه....*
شخص امین همراه حیوانات را نصیحت کن مبادا در مسیر بین مادر و فرزند شیر خوار فاصله بیندازد.
شیر مادر را آنچنان ندوشد که فرزند او گرسنه بماند.
در سوار شدن بر حیوان آنها را به زحمت نیندازد.
دائم سوار بر یک حیوان نشود.
از همه حیوانات به یک اندازه سواری بگیرد.
*– ولیَرفَهُ علیَ اللاغِب ....*
حیوان خسته را آسایش و راحتی بدهد.
حیوان لنگ و حیوانی که توان کمتر دارد ،مدارا کند.
*– ولیُورِدوها ما تَمُرُ بالغُدُر ...*
حیوان را در مسیر راه بر چشمه های آب وارد کند.
مبادا برای زودتر رسیدن مسیر را منحرف کند از بیابان بی علف و بدون چشمه عبور کند.
*– ولِیُرَوِحُها فی الساعات*
ساعاتی آسایش و راحتی بدهد.
مهلت غذا خوردن به حیوان بدهد.
از زمینهای سرسبز حیوان را تراند تا خوب بچرد.
در جملات قبل فرمود حیوان مخصوص زکات معلول نباشد.
در این جملات فرمود بر حیوان لنگ سوار نشو و مدارا کن
جمع بین این دو مطلب:
بعضی از گله ها همه سالمند چند تا حیوان معیوب دارد .از آن معیوب زکات نگیر .
اما بعضی از گله همه معیوب و فرتو ت هستند.
زکات از همان حیوان معیوب دریافت میشود.
*– حتیٰ تَاتیَنا باذنِ الله*
اگر با این دستورات و آداب حیوان از ابتدا تا به مقصد بنزد ما برسد
*– بُدَّنا مُنقیّاتٕ غیرَ مُتَعَباتٕ ولا مَجهوداتٕ*
حیوان پیش ما رسید چاق و فربه است.
خسته و سختی دیده نیست.
نیازمند مداوا نیست
*– لِنَقسِمَها علی کتاب الله ...*
با صحت و سلامت تقسیم میکنیم بین مردم بنابر دستورات قرآن و سنت پیامبر.
*– فاِنَ ذالک اعظمُ لاَجرک واقربُ لرُشدِک*
هر کدام از نمایندگان که آداب را بدرستی اجرا کند آجر و پاداش اورا زیاد میکند.
و موجب رشد او خواهد بود.. ان شاءالله
اللهم اجعلنا من العاملین بطاعتک
بسم الله الرحمن الرحیم
شرح نامه ۲۴ :
وصیت مالی و وقف نامهٔ حضرت
بعد از جنگ صفین امام وضعیت اموال و دارایی را مشخص می کند.
— دلیل وقف اموالم ، دستیابی مرضات الله و قصد تقرب است.
وقف اموال سبب شود که علی را داخل در بهشت و امنیت از آتش را نصیب کند.
*— وانه یقوم بذالک الحسن*
اجرا و برنامه ریزی در مورد موقوفات اموال بعهده حسن بن علی ست.
*— یَاکُلُ منه بالمعروف*
کسی که بعنوان متولی امور مشخص شد یک درآمدی در حد اعتدال به عنوان حق الزحمه برمیدارد.
*— و یُنفقُ منهُ بالمعروف*
مابقی اموال باغ و نخلستان را در راه خدا انفاق کند.
*— و اِن حَدَثَ بِحسَن حَدَثٌ*
اگر برای حسن اتفاقی افتاد و زنده نبود حسین مسئول اداره موقوفات است.
— دوقسم فرزند دارم ، فرزندان علی از فاطمه و بقیه ی فرزندان.
[ حب به فاطمه و جایگاه شناخت او را مشخص می کند.]
فرزندان فاطمه و بقیه فرزندان سهم الارث آنها از مقدار موقوفات به یک اندازه مساویست .
— اگر تولیت را به حسنین دادم به این علت که :
رضای خدا و تقرب به پیامبر پیدا کنم
*— تکریماً لحُرمته*
حرمت پیامبر را تکریم کنم
پیوندی که از طریق فاطمه با پیامبر داشتم. این پیوند را شریف بدارم ،مسئولیت موقوفات را به فرزندان فاطمه سپردم چون به پیامبر منسوبند و بعد بعهدهٔ بقیه فرزندان می باشد.
ابن آبی الحدید :
علی یک نکته زیرکانه فرمود در مشخص کردن موقوفات یک طعنه سنگین زده.
شما کسانی بودید که تشریفاً لوصلَتِه را رعایت نکردید.
من نزدیکترین به پیغمبر بودم ،از من حکومت را غصب کردید و تکریماً لحرمته را مراعات نکردید.
اما من بخاطر احترام و شرف ، مسئولیت را بفرزندان فاطمه میدهم .چون آنها شریف ترند.
اما شما حق مرا اکرام نکردید و غصب نمودید.
بخش تولید و محیط زیست در نهج البلاغه
*— ویَشترِطُ علی الذی یَجعلُهُ الیهِ*
شرط من برای متولی امور ،حق ندارد هیچ‌یک از درختان نخل را بفروش رساند.
*— اَن یُترَکَ المال علیٰ اصولِهِ و یِنفقُ مِن ثمرِهِ*
باید اصول ( چاه ، نخل ،درخت ) بر جای خود باشد .
از تولید ، ثمرات و عایدات آن استفاده و انفاق شود.
سرمایه عظیمی که همیشه بماند و یک پشتوانه مالی مهم برای شیعیان است ،نه اینکه از ریشه در آورده بفروش برسد.
*— واَن لا یَبیعَ مِن اولاد تخیل ودیَّةٌهذهِ القریٰ*
نه تنها اصل درخت ، بلکه بچه و نهال نخل هم بفروش نرسد در این آبادی .
*— حتیٰ تُشکِلَ اَرضُها غِراساً*
بجای فروش نهال نخل، آنرا رشد دهید .
و کار کنید و کار کنید تا هیچ زمینی پیدا نباشد.
تمام زمین، نخلستان شبیه به هم ( پر از درخت ) باشد.
در امور مالی این روش تولید و اشتغال است .
نهال را پرورش داده تا درخت تنومندشود.
گسترش دهید ،موقوفات را بزرگتر کنید.
با درآمد حاصل از آن، دستگیری از فقرا را بیشتر کنید.
*— ومَن کان مِن اِمائی اللاتیٖ اَطوفُ علیهِنَّ*
هر کدام از کنیزان من، که فرزند دارند ،یا باردارند، و یا فرزند بدنیا آمده و از دنیا رفته است.
در هر سه حالت آن کنیزان آزاد هستند.
حکم فقهی ام ولد :
ام ولد کنیزی که همسر او از دنیا برود بواسطه این فرزند که آزاد است و ارث فرزند اینست که مادر او آزاد می شود.
برده داری در مسلک دین و مردان خدا نیست.
بلکه مکتب را به این بردگان که قشر ضعیف جامعه بودند مکتب را آموزش می دادند.
ابن ابی الحدید می گوید
عده ای زهد ابو بکر را با علی مقایسه می کنند.
خلیفه اول که از دنیا رفت هیچ باقی نگذاشت بی رغبت بدنیا بود.
اماعلی وصیت نخلستان ،چاهها و کنیزان دارد.علی زاهد نبود.
خود پاسخ می دهد.
خلفا از بیت المال ارتزاق می کردند با بیکاری و بیل نزدن این همه اموال و خانه از کجا آمده بود؟
از علی که نباید تعجب کرد. در چند سال خانه نشینی بیل بدست بود. ،نخلستان پدید آورد.چاه حفر می کرد با آب آن وضو گرفته نماز می خواند بعد آنرا وقف می کرد.
آری علی اموالی داشت اما کی و کجا از آن استفاده کرد!!!
همه یا غنائم بود یا خراج از فتوحات ،و یا کشاورزی واز رنج بود.
از این اموال کدام را به ورثه داد !!!
آنچه را با رنج بدست آورد بخشید و ورثه هم استفاده نکرد.
چگونه زهد او با زهد خلیفه قابل قیاس است!!!
اللهم نعوذ برضاک مِن سخطک