بسم الله الرحمن الرحیم شرح حکمتها ۴۰۳/۲/۵ . ۱۵شوال
💢 حکمت۱۴۴ 💢
💠وَ قَالَ علی (علیه السلام): یَنْزِلُ الصَّبْرُ عَلَى قَدْرِ الْمُصِیبَةِ صبر و شکیبایى به اندازه مصیبت نازل مى شود.
💠وَ مَنْ ضَرَبَ یَدَهُ عَلَى فَخِذِهِ عِنْدَ مُصِیبَتِهِ، حَبِطَ عَمَلُهُ و کسى که دستش را به سبب بى تابى و ناشکرى به هنگام مصیبت بر زانو و ران[فَخِذِهِ] بزند، اجر او ضایع مى گردد[حَبط] و پاداشى در برابر مصیبت نخواهد داشت. _________________
این حکمت از دو بخش تشکیل شده، 1️⃣ در مورد تناسب مصیبت و صبر است، 2️⃣ در مورد ثمره ی بی تابی است که حبط اعمال است.
✅️ تنها ثمره بی تابی و جزع، بی ارزش شدن کار انسان است. صبر و مصیبت، با هم تناسب دارند.
×××××××××××××× 💠 یَنْزِلُ الصَّبْرُ عَلَى قَدْرِ الْمُصِیبَةِ از لفظ "نزول" صبر این نکته استفاده میشود که خود صبر یکی از نعمت های الهی است و به تعبیر برخی بزرگان، صبر از جود و احسان الهی سرچشمه میگیرد و خداوندی که مهربان است به هنگام سختی و مشکلات برای انسان یک راه درمان و آسایش قرار داده است. _ صبر از جانب خداست. _ صبر امری آسمانی است. _ مصیبت، به تعبیر قرآن از جانب خداست.
◀️همانگونه که در حکمت ۱۳۹ فرمود: تَنْزِلُ الْمَعُونَةُ عَلَى قَدْرِ الْمَئُونَة؛ ارزاق خلایق از آسمان نازل میشود و بر اساس تدبیر و حساب و کتاب است. در مورد بلا و مصیبت هم فرمود بر اساس حکمت و محاسبه است. همانگونه که کسی نمی تواند رزق مقدر دیگری را بخورد، کسی هم نمی تواند مصیبت و بلا و گرفتاری را از خود یا دیگری دور کند.
✅️مقدرات الهی است که برای انسان مشکلاتی پیش آید.از همان جا که مقدرات مشکلات نوشته شده، مقدرات صبر هم نوشته شده است.
♻️ رابطه مصیبت و استقامت چیست؟ قرآن کریم فرمود: 《 لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا؛ بقره - ۲۸۶ 》 خداوندی که حکیم است هرگز بیش از وسع و طاقت شخص، باری به دوش او نمی گذارد. لذا هر کسی به هر مصیبت و غمی دچار میشود، ابتدا صبر و استقامت و توان آن مصیبت به او داده شده است. انسان اگر به استعداد و توانایی و استقامت درونی خود رجوع کند در می یابد که توان گذر از همه سختی ها و مصیبت های پیش رو را دارد. باید از موانع عبور کند و خود را به هدف تعیین شده برساند.
✅️نه تنها ما قدرت تحمل مشکلات را داریم، بلکه مشکلات برای پرورش روح انسان لازم هستند. سختی های شخصی، باعث استقامت و رشد بیشتر میشوند.
📗در نامه ۴۵ خطاب به عثمان بن حنیف انصاری نوشت: أَلَا وَ إِنَّ الشَّجَرَةَ الْبَرِّیَّةَ أَصْلَبُ عُوداً وَ الرَّوَاتِعَ الْخَضِرَةَ أَرَقُّ جُلُوداً آگاه باشید! درخت بیابانى که آب و غذاى کمترى به آن مى رسد چوبش محکم تر است اما درختان سرسبز که همواره در کنار آب قرار دارند پوستشان نازک تر و کم دوام ترند.
♻️سختی های اجتماعی، باعث اصلاح و رشد اجتماعی میشوند.درخطبه ۸۸فرمود: فَإِنَّ اللَّهَ لَمْ یَقْصِمْ جَبَّارِی دَهْرٍ قَطُّ خداوند هرگز ستمگران دنیا را درهم نشکسته، إِلَّا بَعْدَ تَمْهِیلٍ وَ رَخَاءٍ مگر بعد از آنکه به آنان مهلت داده و نعمت فراوان بخشیده تا فرصت فکر و اندیشه را داشته باشند و شکر نعمت هاى الهى را بجا آورند، ولى غالباً به جاى شکرِ نعمت، مغرور شدند و بر ظلم خود افزودند. وَ لَمْ یَجْبُرْ عَظْمَ أَحَدٍ مِنَ الْأُمَمِ إِلَّا بَعْدَ أَزْلٍ وَ بَلَاء و نیز هرگز استخوانِ شکسته هیچ امّتى را ترمیم نکرده، مگر بعد از تحمّل مشکلات و آزمون.
✳️امام صادق علیه السلام فرمود: إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ لِلْمَرْأَةِ صَبْرَ عَشَرَةِ رِجَال به راستى که خداوند براى هر زن، شکیبایى و صبر ده مرد را قرار داده است. مرحوم خویی در شرح این حدیث میفرماید: لِأَنَّهَا مُعْرِضٌ لِلْمَکَارِهِ وَ الْبَلَایَا أَکْثَرَ مِنَ الرِّجْلِ ، خانمها بیشتر از مردان در معرض مشکلات و گرفتاریها هستند، مِنْهَا الِابْتِلَاءِ بِالدِّمَاءِ الثَّلَاثِ وَ الْحَمْلَ وَ الْوِلَادَةِ بارداری، وضع حمل، شیر دادن، وَ لُزُومِ اطاعتها لِلزَّوْجِ فِی أُمُورِ خَاصَّةً ، و ضرورتی که زن از مرد اطاعت کند، وَ هَذَا کُلُّهُ یَحْتَاجُ إِلَى قُوَّةِ الصَّبْرِ . همه این مشکلات را تحمل کردن، نیازمند صبر فراوان است. .
⏪بخش دوم:
💠وَ مَنْ ضَرَبَ یَدَهُ عَلَى فَخِذِهِ عِنْدَ مُصِیبَتِهِ، حَبِطَ عَمَلُهُ کسى که دستش را به سبب بى تابى و ناشکرى به هنگام مصیبت بر زانو زند اجر او ضایع مى گردد و پاداشى در برابر مصیبت نخواهد داشت.
⭕️بعد از اینکه مشخص شد مشکلات و بلایا جزء مقدرات الهی هستند، حضرت میفرماید اگر کسی با حرف یا عمل خود کفرگویی کرد و در مقابل قضا و قدر الهی ایستاد، هیچ بهره و ثوابی ندارد.
⭕️صبر در مصیبت چون رضایت و صبر به قضا و قدر الهی است، ثواب دارد. در حکمت ۲۹۱ نهج البلاغه آمده است: امام به هنگام تسلیت به «اشعث بن قیس» درباره مرگ فرزندش فرمود: إنْ صَبَرْتَ جَرى عَلَیْکَ الْقَدَرُ وَأنْتَ مَأْجوُرٌ، وَ اِنْ جَزِعْتَ جَرى عَلَیْکَ الْقَدَرُ وَأنْتَ مَأْزور اگر صبر کنى مقدّرات انجام مى شود و تو اجر و پاداش خواهى داشت و اگر بى تابى کنى باز هم مقدّرات انجام مى شود و تو گنهکار خواهى بود
⏪ثواب صبر در مصیبت: امام صادق علیه السلام فرمود: مَنِ ابْتَلى مِنْ شیعَتِنا فَصَبَرَ عَلَیْهِ کانَ لَهُ أجْرُ ألْفِ شَهِیدٍ کسى از شیعیان ما که مبتلا به مصیبتى شود و شکیبایى پیشه کند پاداش هزار شهید را دارد.
❌ بی تابی و گلایه از مقدرات الهی باعث حبط اعمال است. باطن زندگی خودتان را با ظاهر زندگی دیگران مقایسه نکنید.
❇️ابن میثم بحرانی فرمودند: زدن دستها بر روی زانوها، کنایه از بی تابی است. هر کاری که نشان دهنده بی تابی باشد چه فریاد، چه صورت خراشیدن، چه حرفهای کفر آمیز و ... شامل این قاعده میشود. ولی اگر این دست روی پا زدن از روی غم باشد نه نارضایتی، باعث حبط اعمال نمیشود.
⏪آیا جزع و فرع باعث حبط کل اعمال میشود یا حبط ثواب صبر؟ (وَ مَنْ ضَرَبَ یَدَهُ عَلَى فَخِذِهِ عِنْدَ مُصِیبَتِهِ، حَبِطَ عَمَلُهُ) اگر چه اکثر قریب به اتفاق شارحان نهج البلاغه گفته اند بی تابی در مصیبت باعث میشود شخص از ثواب صبر محروم گردد و این مصیبت برای او عایداتی نداشته باشد، ولی برخی شارحان (مرحوم کاشانی) میفرماید چه بسا این بی تابی وجزع ثواب بقیه اعمال او را نیز حبط و نابود کند.
❌ از آنجایی که جزع و فزع ریشه اعتقادی دارد و از شک به عدالت خدا سرچشمه میگیرد چه بسا این حبط کلی اعمال را هم داشته باشد.
✳️ عاطفه انسانی آری، کفر و ناسپاسی هرگز! پیامبرکه به هنگام وفات فرزندش ابراهیم در کتب مختلف نقل شده نیز اشاره به همین معناست; هنگامى که خبر وفات فرزند به او رسید اشک در چشمان حضرت حلقه زد و سرازیر شد. شاید بعضى به آن حضرت ایراد کردند، فرمود: تَدْمَعُ الْعَیْنُ وَیَحْزَنُ الْقَلْبُ وَلا نَقُولُ ما یُسْخَطُ الرَّبُ چشم مى گرید و قلب محزون مى شود اما چیزى که موجب خشم خدا شود نمى گویم.
⏪دو نکته در مورد این حکمت:
🔻نکته1: مصادیق نازل شدن صبر از آسمان به قلب انسان: صبر یعنی چه؟ مصادیق صبر چیست؟ نعمت فراموشی در صبر انسان بسیار موثر است . ✳️حدیث مفضل بن عَمر از امام صادق: وَ أَعْظَمُ مِنَ النِّعْمَةِ عَلَى الْإِنْسَانِ فِی الْحِفْظِ النِّعْمَةُ فِی النِّسْیَانِ بدان که نعمت فراموشى بسیار بزرگتر از نعمت حافظه و یادآورى است. فَإِنَّهُ لَوْ لَا النِّسْیَانُ لَمَا سَلَا أَحَدٌ عَنْ مُصِیبَةٍ وَ لَا انْقَضَتْ لَهُ حَسْرَةٌ وَ لَا مَاتَ لَهُ حِقْدٌ اگرنعمت فراموشى نبود،هیچ کس مصیبت و سختى خود را فراموش نمىکرد. حسرت پایان نمىیافت. و کینهاش تمام نمىگشت. وَ لَا اسْتَمْتَعَ بِشَیْءٍ مِنْ مَتَاعِ الدُّنْیَا مَعَ تَذَکُّرِ الْآفَاتِ با یاد داشتن و عدم فراموشى آفات دنیا هیچ گاه از دنیا بهره نمىجست. وَ لَا رَجَاءَ غَفْلَةٍ مِنْ سُلْطَانٍ وَ لَا فَتْرَةَ مِنْ حَاسِدٍ امیدى به فراموشى و غفلت سلطان و حاکمى که دشمن اوست و رهایى از حسد حسادت ورزان نداشت. أَ فَلَا تَرَى کَیْفَ جُعِلَ فِی الْإِنْسَانِ الْحِفْظُ وَ النِّسْیَانُ وَ هُمَا مُخْتَلِفَانِ مُتَضَادَّانِ وَ جُعِلَ لَهُ فِی کُلٍّ مِنْهُمَا ضَرْباً مِنَ الْمَصْلَحَة آیا نمىبینى که چگونه دو نیروى حافظه و فراموشى که ضدّ یکدیگرند، هر کدام براى مصلحتى خاص در نهاد آدمى نهفته شده است؟
✅️ نسیان، یکی از نعمتهای بزرگ است. صبر، نعمتی از خداوند برای آرامش انسان:
📗مرحومکلینی در کافی در بَابٌ فِی السَّلْوَة (الصبر و التسلى و نسیان المصیبة.)احادیثی را نقل کرده است: امام صادق(ع) فرمود: إِنَّ الْمَیِّتَ إِذَا مَاتَ بَعَثَ اللَّهُ مَلَکاً إِلَى أَوْجَعِ أَهْلِهِ هنگامى که شخصى از دنیا مىرود، خداوند فرشتهاى را نزد اندوهگینترین فرد از نزدیکانش مىفرستد فَمَسَحَ عَلَى قَلْبِهِ فَأَنْسَاهُ لَوْعَةَ الْحُزْنِ و آن فرشته دستى بر قلب او مىکشد و او سوز و گداز آن اندوه را فراموش مىکند. وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَمْ تُعْمَرِ الدُّنْیَا. و اگر چنین نبود، هرگز دنیا آباد نمىشد.
✳️امام صادق(ع) فرمود: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى تَطَوَّلَ عَلَى عِبَادِهِ بِثَلَاثٍ خداوند تبارک و تعالى بر بندگان خود با سه چیز تفضّل نموده است. أَلْقَى عَلَیْهِمُ الرِّیحَ بَعْد الرُّوحِ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ مَا دَفَنَ حَمِیمٌ حَمِیماً ۱. بوى بد را پس از خروج روح از بدن بر جسم مقرّر ساخته است. اگر چنین نبود هیچ خویشى، خویشاوندى را دفن نمىکرد وَ أَلْقَى عَلَیْهِمُ السَّلْوَةَ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَانْقَطَعَ النَّسْلُ ۲. آرامش و صبر را پس از مصیبت عطا فرمود، اگر چنین نبود نسل بشر منقطع مىگشت .هیچ کسی از داغ قبلی ها تحمل فرزند را نداشت_ وَ أَلْقَى عَلَى هَذِهِ الْحَبَّةِ الدَّابَّةَ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَکَنَزَهَا مُلُوکُهُمْ کَمَا یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ ۳. و کِرم را بر دانههایى - مثل جو، گندم و... قرار داد تا آنها را پس از مدّتى فاسد سازند. اگر چنین نبود، مالکانش آنها را مىاندوختند؛ همچنان که طلا و نقره را مىاندوزند.
🔻نکته۲ : معنای دیگر برای کلام حضرت " یَنْزِلُ الصَّبْرُ عَلَى قَدْرِ الْمُصِیبَةِ" خداوند به اندازه ای که مصیبت میدهد، صبر هم میدهد.
📗مرحوم مغنیه در شرح فی ضلال نهج البلاغه میفرماید: مِرارهُ الصَّبْرُ تکون علی قَدْرِ المصیبه کما هُوَ الْوَاقِعِ تلخی هر مصیبتی به اندازه شخصی است که از دنیا رفته/ یا مکانی است که ویران شده.
⭕️برخی از افراد خیلی بزرگ هستند، مصیبت آنها خیلی بزرگ است و مصیبت افراد عادی هم عادی است. پیامبر بالاترین شخصیت، مصیبت او بالاترین مصیبت . حضرت امیرالمومنین در رحلت پیامبر در خطبه ۲۳۵ فرمود: بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ لَقَدِ انْقَطَعَ بِمَوْتِکَ مَا لَمْ یَنْقَطِعْ بِمَوْتِ غَیْرِکَ مِنَ النُّبُوَّةِ وَ الْإِنْبَاءِ وَ أَخْبَارِ السَّمَاءِ پدر و مادرم فدایت باد اى رسول خدا، با مرگ تو چیزى قطع شد که با مرگ دیگرى قطع نشد. و آن نبوّت و پیام آوردن از سوى خدا و اخبار آسمان بود. خَصَّصْتَ حَتَّى صِرْتَ مُسَلِّیاً عَمَّنْ سِوَاکَ مصیبت تو این اثر را داشت که تسلى دهنده در برابر مصائب غیر توست و با توجّه به این، مصائب دیگر در نظرم کوچک است.
⭕️وددر شهادت حضرت زهرا در خطبه ۲۰۲ فرمود : قَلَّ یَا رَسُولَ اللَّهِ عَنْ صَفِیَّتِکَ صَبْرِی وَ رَقَ عَنْهَا تَجَلُّدِی اى رسول خدا! از فراق دختر برگزیده و پاکت پیمانه صبرم لبریز شده و طاقتم از دست رفته است وَ السَّلَامُ عَلَیْکُمَا سَلَامَ مُوَدِّعٍ لَا قَالٍ وَ لَا سَئِمٍ درود خدا بر شما هر دو باد، درود و سلام وداع کننده; بدون ناخشنود خسته دلی. فَإِنْ أَنْصَرِفْ فَلَا عَنْ مَلَالَةٍ وَ إِنْ أُقِمْ فَلَا عَنْ سُوءِ ظَنٍّ بِمَا وَعَدَ اللَّهُ الصَّابِرِین(اگر از کنار قبرت باز گردم به سبب ملالت نیست و اگر اقامت گزینم و گریه و زارى سر دهم هرگز به جهت سوء ظن به وعده نیک خداوند در مورد صابران و شکیبایان نمى باشد.
⭕️حضرت همچنین در غم مالک اشتر فرمود: غم مالک، عالم را عزادار کرد. در حالات امیرالمومنین بعد از شهادت مالک اشتر آمده است: وَ لَمَّا بَلَغَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع وَفَاةُ الْأَشْتَرِ جَعَلَ یَتَلَهَّفُ وَ یَتَأَسَّفُ عَلَیْهِ وَ یَقُولُ ... وقتی که خبر شهادت مالک به امام رسید،غمگین شد و متاسف شد و فرمود: لَوْ کَانَ مِنْ جَبَلٍ لَکَانَ أَعْظَمَ أَرْکَانِهِ اگر کوه بود ، او بزرگترین رکن آن کوه بود وَ لَوْ کَانَ مِنْ حَجَرٍ لَکَانَ صَلْداً و اگر مالک را به سنگ تشبیه کنیم سخت ترین بود . أَمَا وَ اللَّهِ لَیَهُدَّنَّ مَوْتُکَ عَالَماً بدان ای مالک، مرگ تو عالمی ر ادرهم شکست، فَعَلَى مِثْلِکَ فَلْتَبْکِ الْبَوَاکِی مالک گریه کن ها باید برای تو گریه کنند.
⭕️امام حسین شخصیت اول عالم وجود، مصیبت او بالاترین مصیبت، وصبری هم که ما بایدبرای این مصیبت داشته باشیم ، بالاترین صبر است. خیلی ها با شکنجه و سختی از دنیا میروند ولی امام حسین بالاترین و عالی رتبه ترین شخص عالم وجود است، پس "مُصیبَهً ما أعظَمَها وَ أعظَمَ رَزیَّتَها فِی الاِسلامِ وَ فِی جَمیعِ السَّماواتِ وَ الأرضِ" مصیبت امام حسین هم میشود سنگین ترین مصیبت زمین و آسمان.و باید در مصیبت عظیم ، صبر عظیم داشته باشیم.وبا صبر عظیم، این مصیبت عظیم را بر خود هموار کنیم.
اللهم اجعلنا من الصابرین
ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیانثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
علی جان!
یک حاجی در طواف داری به دهان/ یک حیدر در مصاف داری به دهان/ یک تیغ دو دم به دست داری آقا/ یک تیغ دو دم غلاف داری به دهان/
بسم الله الرحمن الرحیم
شرح حکمتها
۴۰۳/۲/۵ . ۱۵شوال
💢 حکمت۱۴۴ 💢
💠وَ قَالَ علی (علیه السلام): یَنْزِلُ الصَّبْرُ عَلَى قَدْرِ الْمُصِیبَةِ
صبر و شکیبایى به اندازه مصیبت نازل مى شود.
💠وَ مَنْ ضَرَبَ یَدَهُ عَلَى فَخِذِهِ عِنْدَ مُصِیبَتِهِ، حَبِطَ عَمَلُهُ
و کسى که دستش را به سبب بى تابى و ناشکرى به هنگام مصیبت بر زانو و ران[فَخِذِهِ] بزند، اجر او ضایع مى گردد[حَبط] و پاداشى در برابر مصیبت نخواهد داشت.
_________________
این حکمت از دو بخش تشکیل شده،
1️⃣ در مورد تناسب مصیبت و صبر است،
2️⃣ در مورد ثمره ی بی تابی است که حبط اعمال است.
✅️ تنها ثمره بی تابی و جزع، بی ارزش شدن کار انسان است.
صبر و مصیبت، با هم تناسب دارند.
××××××××××××××
💠 یَنْزِلُ الصَّبْرُ عَلَى قَدْرِ الْمُصِیبَةِ
از لفظ "نزول" صبر این نکته استفاده میشود که خود صبر یکی از نعمت های الهی است و به تعبیر برخی بزرگان، صبر از جود و احسان الهی سرچشمه میگیرد و خداوندی که مهربان است به هنگام سختی و مشکلات برای انسان یک راه درمان و آسایش قرار داده است.
_ صبر از جانب خداست.
_ صبر امری آسمانی است.
_ مصیبت، به تعبیر قرآن از جانب خداست.
◀️همانگونه که در حکمت ۱۳۹ فرمود:
تَنْزِلُ الْمَعُونَةُ عَلَى قَدْرِ الْمَئُونَة؛
ارزاق خلایق از آسمان نازل میشود و بر اساس تدبیر و حساب و کتاب است. در مورد بلا و مصیبت هم فرمود بر اساس حکمت و محاسبه است.
همانگونه که کسی نمی تواند رزق مقدر دیگری را بخورد، کسی هم نمی تواند مصیبت و بلا و گرفتاری را از خود یا دیگری دور کند.
✅️مقدرات الهی است که برای انسان مشکلاتی پیش آید.از همان جا که مقدرات مشکلات نوشته شده، مقدرات صبر هم نوشته شده است.
♻️ رابطه مصیبت و استقامت چیست؟
قرآن کریم فرمود:
《 لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا؛ بقره - ۲۸۶ 》
خداوندی که حکیم است هرگز بیش از وسع و طاقت شخص، باری به دوش او نمی گذارد. لذا هر کسی به هر مصیبت و غمی دچار میشود، ابتدا صبر و استقامت و توان آن مصیبت به او داده شده است.
انسان اگر به استعداد و توانایی و استقامت درونی خود رجوع کند در می یابد که توان گذر از همه سختی ها و مصیبت های پیش رو را دارد.
باید از موانع عبور کند و خود را به هدف تعیین شده برساند.
✅️نه تنها ما قدرت تحمل مشکلات را داریم، بلکه مشکلات برای پرورش روح انسان لازم هستند.
سختی های شخصی، باعث استقامت و رشد بیشتر میشوند.
📗در نامه ۴۵ خطاب به عثمان بن حنیف انصاری نوشت:
أَلَا وَ إِنَّ الشَّجَرَةَ الْبَرِّیَّةَ أَصْلَبُ عُوداً وَ الرَّوَاتِعَ الْخَضِرَةَ أَرَقُّ جُلُوداً
آگاه باشید! درخت بیابانى که آب و غذاى کمترى به آن مى رسد چوبش محکم تر است اما درختان سرسبز که همواره در کنار آب قرار دارند پوستشان نازک تر و کم دوام ترند.
♻️سختی های اجتماعی، باعث اصلاح و رشد اجتماعی میشوند.درخطبه ۸۸فرمود:
فَإِنَّ اللَّهَ لَمْ یَقْصِمْ جَبَّارِی دَهْرٍ قَطُّ
خداوند هرگز ستمگران دنیا را درهم نشکسته،
إِلَّا بَعْدَ تَمْهِیلٍ وَ رَخَاءٍ
مگر بعد از آنکه به آنان مهلت داده و نعمت فراوان بخشیده تا فرصت فکر و اندیشه را داشته باشند و شکر نعمت هاى الهى را بجا آورند، ولى غالباً به جاى شکرِ نعمت، مغرور شدند و بر ظلم خود افزودند.
وَ لَمْ یَجْبُرْ عَظْمَ أَحَدٍ مِنَ الْأُمَمِ إِلَّا بَعْدَ أَزْلٍ وَ بَلَاء
و نیز هرگز استخوانِ شکسته هیچ امّتى را ترمیم نکرده، مگر بعد از تحمّل مشکلات و آزمون.
✳️امام صادق علیه السلام فرمود:
إِنَّ اللَّهَ جَعَلَ لِلْمَرْأَةِ صَبْرَ عَشَرَةِ رِجَال
به راستى که خداوند براى هر زن، شکیبایى و صبر ده مرد را قرار داده است.
مرحوم خویی در شرح این حدیث میفرماید:
لِأَنَّهَا مُعْرِضٌ لِلْمَکَارِهِ وَ الْبَلَایَا أَکْثَرَ مِنَ الرِّجْلِ ،
خانمها بیشتر از مردان در معرض مشکلات و گرفتاریها هستند،
مِنْهَا الِابْتِلَاءِ بِالدِّمَاءِ الثَّلَاثِ وَ الْحَمْلَ وَ الْوِلَادَةِ
بارداری، وضع حمل، شیر دادن،
وَ لُزُومِ اطاعتها لِلزَّوْجِ فِی أُمُورِ خَاصَّةً ،
و ضرورتی که زن از مرد اطاعت کند،
وَ هَذَا کُلُّهُ یَحْتَاجُ إِلَى قُوَّةِ الصَّبْرِ .
همه این مشکلات را تحمل کردن، نیازمند صبر فراوان است.
.
⏪بخش دوم:
💠وَ مَنْ ضَرَبَ یَدَهُ عَلَى فَخِذِهِ عِنْدَ مُصِیبَتِهِ، حَبِطَ عَمَلُهُ
کسى که دستش را به سبب بى تابى و ناشکرى به هنگام مصیبت بر زانو زند اجر او ضایع مى گردد و پاداشى در برابر مصیبت نخواهد داشت.
⭕️بعد از اینکه مشخص شد مشکلات و بلایا جزء مقدرات الهی هستند، حضرت میفرماید اگر کسی با حرف یا عمل خود کفرگویی کرد و در مقابل قضا و قدر الهی ایستاد، هیچ بهره و ثوابی ندارد.
⭕️صبر در مصیبت چون رضایت و صبر به قضا و قدر الهی است، ثواب دارد.
در حکمت ۲۹۱ نهج البلاغه آمده است: امام به هنگام تسلیت به «اشعث بن قیس» درباره مرگ فرزندش فرمود:
إنْ صَبَرْتَ جَرى عَلَیْکَ الْقَدَرُ وَأنْتَ مَأْجوُرٌ، وَ اِنْ جَزِعْتَ جَرى عَلَیْکَ الْقَدَرُ وَأنْتَ مَأْزور
اگر صبر کنى مقدّرات انجام مى شود و تو اجر و پاداش خواهى داشت و اگر بى تابى کنى باز هم مقدّرات انجام مى شود و تو گنهکار خواهى بود
⏪ثواب صبر در مصیبت:
امام صادق علیه السلام فرمود:
مَنِ ابْتَلى مِنْ شیعَتِنا فَصَبَرَ عَلَیْهِ کانَ لَهُ أجْرُ ألْفِ شَهِیدٍ
کسى از شیعیان ما که مبتلا به مصیبتى شود و شکیبایى پیشه کند پاداش هزار شهید را دارد.
❌ بی تابی و گلایه از مقدرات الهی باعث حبط اعمال است.
باطن زندگی خودتان را با ظاهر زندگی دیگران مقایسه نکنید.
❇️ابن میثم بحرانی فرمودند:
زدن دستها بر روی زانوها، کنایه از بی تابی است.
هر کاری که نشان دهنده بی تابی باشد چه فریاد، چه صورت خراشیدن، چه حرفهای کفر آمیز و ... شامل این قاعده میشود.
ولی اگر این دست روی پا زدن از روی غم باشد نه نارضایتی، باعث حبط اعمال نمیشود.
⏪آیا جزع و فرع باعث حبط کل اعمال میشود یا حبط ثواب صبر؟
(وَ مَنْ ضَرَبَ یَدَهُ عَلَى فَخِذِهِ عِنْدَ مُصِیبَتِهِ، حَبِطَ عَمَلُهُ)
اگر چه اکثر قریب به اتفاق شارحان نهج البلاغه گفته اند بی تابی در مصیبت باعث میشود شخص از ثواب صبر محروم گردد و این مصیبت برای او عایداتی نداشته باشد، ولی برخی شارحان (مرحوم کاشانی) میفرماید چه بسا این بی تابی وجزع ثواب بقیه اعمال او را نیز حبط و نابود کند.
❌ از آنجایی که جزع و فزع ریشه اعتقادی دارد و از شک به عدالت خدا سرچشمه میگیرد چه بسا این حبط کلی اعمال را هم داشته باشد.
✳️ عاطفه انسانی آری، کفر و ناسپاسی هرگز!
پیامبرکه به هنگام وفات فرزندش ابراهیم در کتب مختلف نقل شده نیز اشاره به همین معناست; هنگامى که خبر وفات فرزند به او رسید اشک در چشمان حضرت حلقه زد و سرازیر شد. شاید بعضى به آن حضرت ایراد کردند، فرمود:
تَدْمَعُ الْعَیْنُ وَیَحْزَنُ الْقَلْبُ وَلا نَقُولُ ما یُسْخَطُ الرَّبُ
چشم مى گرید و قلب محزون مى شود اما چیزى که موجب خشم خدا شود نمى گویم.
⏪دو نکته در مورد این حکمت:
🔻نکته1:
مصادیق نازل شدن صبر از آسمان به قلب انسان:
صبر یعنی چه؟
مصادیق صبر چیست؟
نعمت فراموشی در صبر انسان بسیار موثر است .
✳️حدیث مفضل بن عَمر از امام صادق:
وَ أَعْظَمُ مِنَ النِّعْمَةِ عَلَى الْإِنْسَانِ فِی الْحِفْظِ النِّعْمَةُ فِی النِّسْیَانِ
بدان که نعمت فراموشى بسیار بزرگتر از نعمت حافظه و یادآورى است.
فَإِنَّهُ لَوْ لَا النِّسْیَانُ لَمَا سَلَا أَحَدٌ عَنْ مُصِیبَةٍ وَ لَا انْقَضَتْ لَهُ حَسْرَةٌ وَ لَا مَاتَ لَهُ حِقْدٌ
اگرنعمت فراموشى نبود،هیچ کس مصیبت و سختى خود را فراموش نمىکرد. حسرت پایان نمىیافت. و کینهاش تمام نمىگشت.
وَ لَا اسْتَمْتَعَ بِشَیْءٍ مِنْ مَتَاعِ الدُّنْیَا مَعَ تَذَکُّرِ الْآفَاتِ
با یاد داشتن و عدم فراموشى آفات دنیا هیچ گاه از دنیا بهره نمىجست.
وَ لَا رَجَاءَ غَفْلَةٍ مِنْ سُلْطَانٍ وَ لَا فَتْرَةَ مِنْ حَاسِدٍ
امیدى به فراموشى و غفلت سلطان و حاکمى که دشمن اوست و رهایى از حسد حسادت ورزان نداشت.
أَ فَلَا تَرَى کَیْفَ جُعِلَ فِی الْإِنْسَانِ الْحِفْظُ وَ النِّسْیَانُ وَ هُمَا مُخْتَلِفَانِ مُتَضَادَّانِ وَ جُعِلَ لَهُ فِی کُلٍّ مِنْهُمَا ضَرْباً مِنَ الْمَصْلَحَة
آیا نمىبینى که چگونه دو نیروى حافظه و فراموشى که ضدّ یکدیگرند، هر کدام براى مصلحتى خاص در نهاد آدمى نهفته شده است؟
✅️ نسیان، یکی از نعمتهای بزرگ است.
صبر، نعمتی از خداوند برای آرامش انسان:
📗مرحومکلینی در کافی در بَابٌ فِی السَّلْوَة (الصبر و التسلى و نسیان المصیبة.)احادیثی را نقل کرده است:
امام صادق(ع) فرمود:
إِنَّ الْمَیِّتَ إِذَا مَاتَ بَعَثَ اللَّهُ مَلَکاً إِلَى أَوْجَعِ أَهْلِهِ
هنگامى که شخصى از دنیا مىرود، خداوند فرشتهاى را نزد اندوهگینترین فرد از نزدیکانش مىفرستد
فَمَسَحَ عَلَى قَلْبِهِ فَأَنْسَاهُ لَوْعَةَ الْحُزْنِ
و آن فرشته دستى بر قلب او مىکشد و او سوز و گداز آن اندوه را فراموش مىکند.
وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَمْ تُعْمَرِ الدُّنْیَا.
و اگر چنین نبود، هرگز دنیا آباد نمىشد.
✳️امام صادق(ع) فرمود:
إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى تَطَوَّلَ عَلَى عِبَادِهِ بِثَلَاثٍ
خداوند تبارک و تعالى بر بندگان خود با سه چیز تفضّل نموده است.
أَلْقَى عَلَیْهِمُ الرِّیحَ بَعْد الرُّوحِ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ مَا دَفَنَ حَمِیمٌ حَمِیماً
۱. بوى بد را پس از خروج روح از بدن بر جسم مقرّر ساخته است. اگر چنین نبود هیچ خویشى، خویشاوندى را دفن نمىکرد
وَ أَلْقَى عَلَیْهِمُ السَّلْوَةَ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَانْقَطَعَ النَّسْلُ
۲. آرامش و صبر را پس از مصیبت عطا فرمود، اگر چنین نبود نسل بشر منقطع مىگشت .هیچ کسی از داغ قبلی ها تحمل فرزند را نداشت_
وَ أَلْقَى عَلَى هَذِهِ الْحَبَّةِ الدَّابَّةَ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَکَنَزَهَا مُلُوکُهُمْ کَمَا یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ
۳. و کِرم را بر دانههایى - مثل جو، گندم و... قرار داد تا آنها را پس از مدّتى فاسد سازند. اگر چنین نبود، مالکانش آنها را مىاندوختند؛ همچنان که طلا و نقره را مىاندوزند.
🔻نکته۲ :
معنای دیگر برای کلام حضرت
" یَنْزِلُ الصَّبْرُ عَلَى قَدْرِ الْمُصِیبَةِ"
خداوند به اندازه ای که مصیبت میدهد، صبر هم میدهد.
📗مرحوم مغنیه در شرح فی ضلال نهج البلاغه میفرماید:
مِرارهُ الصَّبْرُ تکون علی قَدْرِ المصیبه کما هُوَ الْوَاقِعِ
تلخی هر مصیبتی به اندازه شخصی است که از دنیا رفته/ یا مکانی است که ویران شده.
⭕️برخی از افراد خیلی بزرگ هستند، مصیبت آنها خیلی بزرگ است و مصیبت افراد عادی هم عادی است.
پیامبر بالاترین شخصیت، مصیبت او بالاترین مصیبت .
حضرت امیرالمومنین در رحلت پیامبر در خطبه ۲۳۵ فرمود:
بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ لَقَدِ انْقَطَعَ بِمَوْتِکَ مَا لَمْ یَنْقَطِعْ بِمَوْتِ غَیْرِکَ مِنَ النُّبُوَّةِ وَ الْإِنْبَاءِ وَ أَخْبَارِ السَّمَاءِ
پدر و مادرم فدایت باد اى رسول خدا، با مرگ تو چیزى قطع شد که با مرگ دیگرى قطع نشد. و آن نبوّت و پیام آوردن از سوى خدا و اخبار آسمان بود.
خَصَّصْتَ حَتَّى صِرْتَ مُسَلِّیاً عَمَّنْ سِوَاکَ مصیبت تو این اثر را داشت که تسلى دهنده در برابر مصائب غیر توست و با توجّه به این، مصائب دیگر در نظرم کوچک است.
⭕️وددر شهادت حضرت زهرا در خطبه ۲۰۲ فرمود :
قَلَّ یَا رَسُولَ اللَّهِ عَنْ صَفِیَّتِکَ صَبْرِی وَ رَقَ عَنْهَا تَجَلُّدِی
اى رسول خدا! از فراق دختر برگزیده و پاکت پیمانه صبرم لبریز شده و طاقتم از دست رفته است
وَ السَّلَامُ عَلَیْکُمَا سَلَامَ مُوَدِّعٍ لَا قَالٍ وَ لَا سَئِمٍ
درود خدا بر شما هر دو باد، درود و سلام وداع کننده; بدون ناخشنود خسته دلی.
فَإِنْ أَنْصَرِفْ فَلَا عَنْ مَلَالَةٍ وَ إِنْ أُقِمْ فَلَا عَنْ سُوءِ ظَنٍّ بِمَا وَعَدَ اللَّهُ الصَّابِرِین(اگر از کنار قبرت باز گردم به سبب ملالت نیست و اگر اقامت گزینم و گریه و زارى سر دهم هرگز به جهت سوء ظن به وعده نیک خداوند در مورد صابران و شکیبایان نمى باشد.
⭕️حضرت همچنین در غم مالک اشتر فرمود:
غم مالک، عالم را عزادار کرد. در حالات امیرالمومنین بعد از شهادت مالک اشتر آمده است:
وَ لَمَّا بَلَغَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع وَفَاةُ الْأَشْتَرِ جَعَلَ یَتَلَهَّفُ وَ یَتَأَسَّفُ عَلَیْهِ وَ یَقُولُ ...
وقتی که خبر شهادت مالک به امام رسید،غمگین شد و متاسف شد و فرمود:
لَوْ کَانَ مِنْ جَبَلٍ لَکَانَ أَعْظَمَ أَرْکَانِهِ
اگر کوه بود ، او بزرگترین رکن آن کوه بود
وَ لَوْ کَانَ مِنْ حَجَرٍ لَکَانَ صَلْداً
و اگر مالک را به سنگ تشبیه کنیم سخت ترین بود .
أَمَا وَ اللَّهِ لَیَهُدَّنَّ مَوْتُکَ عَالَماً
بدان ای مالک، مرگ تو عالمی ر ادرهم شکست،
فَعَلَى مِثْلِکَ فَلْتَبْکِ الْبَوَاکِی
مالک گریه کن ها باید برای تو گریه کنند.
⭕️امام حسین شخصیت اول عالم وجود، مصیبت او بالاترین مصیبت، وصبری هم که ما بایدبرای این مصیبت داشته باشیم ، بالاترین صبر است.
خیلی ها با شکنجه و سختی از دنیا میروند ولی امام حسین بالاترین و عالی رتبه ترین شخص عالم وجود است، پس
"مُصیبَهً ما أعظَمَها وَ أعظَمَ رَزیَّتَها فِی الاِسلامِ وَ فِی جَمیعِ السَّماواتِ وَ الأرضِ"
مصیبت امام حسین هم میشود سنگین ترین مصیبت زمین و آسمان.و باید در مصیبت عظیم ، صبر عظیم داشته باشیم.وبا صبر عظیم، این مصیبت عظیم را بر خود هموار کنیم.
اللهم اجعلنا من الصابرین